Inleiding op de milieuspecial van La Chispa
De afgelopen eeuw is de bevolking van Latijns Amerika en de Cariben toegenomen van pakweg 75 miljoen tot boven de 650 miljoen. Die mensen zijn ook nog eens veel rijker geworden met als gevolg dat hun consumptie van alles, van aardappelen en auto’s tot zeepproducten en zuivel enorm toegenomen is. Verschillende steden en stedelijke gebieden in de regio hebben meer inwoners dan Nederland en al die mensen moeten wonen, eten, werken en recreëren. Bovendien is de economie van Latijns Amerika meer verbonden geraakt met de wereldhandel. Geen wonder dat de druk op natuur en milieu exponentieel is toegenomen.
Het milieu is ‘hot’. Ongeveer net zo ‘hot’ als de talloze branden in het Amazonegebied. Tegelijkertijd is het lastig om ontwikkelingen te duiden, cijfers te interpreteren en voorspellingen te doen. Moet de huidige generatie politici zich schamen omdat ze de jeugd van een duurzame toekomst beroofd heeft, zoals de activiste Greta Thunberg tijdens een emotionele toespraak voor de Verenigde Naties zei, of moet de jeugd zich schamen vanwege haar bandeloze consumptie van plastics, cosmetica en fabrieksvoedsel? Heeft Brazilië het recht om haar eigen regenwoud om te hakken ten bate van economische ontwikkeling of had het moeten leren van de ervaringen in Europa en elders dat milieubescherming absolute noodzaak is?
Duidelijk is dat er in Latijns Amerika en elders beslissingen genomen moeten worden die toekomstige generaties zullen raken. De zaken op hun beloop laten leidt tot een almaar snellere verwoesting van het milieu. Op korte termijn kan dat meer inkomsten en meer voedsel opleveren. Op iets langere termijn levert onbezonnen ontbossing watertekorten en overstromingen op, leidt koraalsterfte tot minder vis en minder toerisme en leiden stijgende temperaturen tot zeespiegelstijgingen (rampzalig voor Buenos Aires) en verschroeide gebieden, ongeschikt voor landbouw en menselijke bewoning (zoals de Sertão in het noordoosten van Brazilië). De Bosatlas die ik op de middelbare school bestudeerde, gaf vrijwel het hele Amazonebekken weer als ‘bos, oerwoud’. Inmiddels zijn daar vooral aan de zuidkant enorme delen van in ‘cultuur’ (beter gezegd: in bedrijf) gebracht.
Jaren geleden werkte ik bij het Regiokantoor voor Latijns Amerika en de Cariben van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP). Toen mijn contract daar ten einde liep, was ik geschokt door wat er in een paar jaar allemaal aan informatie naar boven gekomen was en bezorgd over wat we allemaal nog niet wisten. Inmiddels is het broeikaseffect niet alleen maar een term uit rapporten, maar werkelijkheid. De Colombiaanse burgeroorlog is afgelopen, dus de bossen hoeven niet meer beschermd te worden door de guerrillastrijders – in plaats daarvan hakken zij hun voormalige schuilplaatsen nu om om geld te verdienen. Koraalverbleking was toen nog onbekend en nu een dreigende ramp en natuurbeschermers worden openlijk vermoord.
Tegelijkertijd zijn sindsdien het bewustzijn over milieu, het belang van duurzaamheid en het inzicht over de intrinsieke waarde van de natuur enorm toegenomen. De economische belangen ook, en niet alleen voor de Braziliaanse president Bolsonaro en zijn aanhangers. Denk aan ecotoerisme waarvoor hele vliegvelden aangelegd worden, maar ook aan wat internet met zich meebrengt, waardoor milieuvervuiling en misstanden beter opgespoord en aangepakt kunnen worden.
Met andere woorden, het is terecht dat La Chispa aandacht besteedt aan dit zo urgente onderwerp. Ik ben niet overdreven pessimistisch over de toekomst van de planeet, maar zeker ook niet naïef optimistisch. Volgens sommige bijdragen aan deze milieuspecial moet de oplossing van een actieve overheid komen. Anderen hebben hun hoop gevestigd op de jeugd. Weer anderen dragen zelf hun steentje bij. In elk geval hoop ik dat mijn kinderen nog kunnen genieten van de grotendeels ongerepte delen van Latijns Amerika die ik nog heb mogen zien.
Tegelijkertijd is de luchtvervuiling uit het Nederland van mijn tienerjaren grotendeels verdwenen, wordt er overal nieuwe natuur gecreëerd en de zure regen – die een grote zorg was toen ik bij UNEP werkte – is geen probleem meer. Maar: het begint allemaal met bewustzijn en het eindigt met oplossingen waar we allemaal aan meewerken. De redactie van La Chispa hoopt met deze special aan dit hele traject een bijdrage te leveren.
Deze bijdrage is onderdeel van de milieuspecial 2019
