Get Up, Stand Up, in de top 2000!
Robert Nesta (Bob) Marley (1945 – 1981) hoort zonder enige twijfel tot de groten in de muziek. Geboren in de toenmalige Britse kolonie Jamaica werd hij voor velen over de hele wereld een voorbeeld van emancipatie en trots op je afkomst in de jaren van dekolonisatie en daarna. Get Up, Stand Up uit 1973 is daar een goed voorbeeld van.
Laat ik het maar meteen bekennen: vroeger hield ik niet van reggae. Ik vond het zweverig, te exotisch en kende ook eigenlijk niemand die het waardeerde. Achteraf onbegrijpelijk maar gelukkig, toen ik de mazzel had werk te vinden in de Cariben, heb ik het alsnog leren kennen en waarderen. Met name geldt dat voor de ‘oorspronkelijke’ reggae van musici als Peter Tosh en Bob Marley die met hun band The Wailers het genre vanaf begin jaren ’70 van de vorige eeuw bekend maakten. De muziek bleek helemaal niet zweverig en paste ontzettend goed bij de Cariben, waar ik me erg thuis voelde.
Mensenrechten
Later, toen ik bij een mensenrechtenorganisatie werkte, werd Get Up, Stand Up zo’n beetje mijn lijflied. De tekst verduidelijkt dat:
Get up, stand up: stand up for your rights!
Get up, stand up: don’t give up the fight!
Je kunt wel rechten hebben, maar het is niet altijd makkelijk je recht ook te krijgen: je zult er voor moeten vechten. Er zijn namelijk vaak sterke krachten die hun eigen (voor)rechten belangrijker vinden dan die van anderen en hun uiterste best doen die privileges te rechtvaardigen. Vaak wordt daarbij een beroep gedaan op godsdienst met de belofte voor een beter leven na het huidige. Marley moest daar, als Rastafari, niets van hebben:
Most people think,
Great God will come from the skies,
Take away everything
And make everybody feel high
But if you know what life is worth
You will look for yours on earth
And now you see the light
You stand up for your rights. Jah!
Rastafari’s gaan uit van het idee dat god onder ons op Aarde zou leven: “Almighty God is a living man”. Een bijzonder sympathieke gedachte en hoewel godsdienst en spiritualiteit in de Cariben belangrijk zijn, zijn er weinig godsdiensttwisten terwijl die elders nogal eens tot verhitte discussies (of erger) leiden.
Uit het nummer spreekt ook vertrouwen dat mensen zich op een gegeven moment niet meer laten koeioneren, voorliegen of gebruiken voor andermans zaak:
You can fool some people sometimes
But you can’t fool all the people all the time.
Geen wonder dat Marley gezien werd als spreekbuis van zijn zwarte generatiegenoten in de Cariben en elders, ook omdat onder Rastafari’s het gebruik van softdrugs normaal is. Hoewel vooral bedoeld voor gebruik tijdens ceremoniële diensten, wordt marihuana (‘ganja’) door hen als geestverruimend gezien in de letterlijke betekenis van het woord: leerzaam.
Trenchtown
Get Up, Stand Up is oorspronkelijk geschreven door Bob Marley en Peter Tosh en werd voor het eerst uitgebracht op de LP Burnin’ uit 1973, van de groep The Wailers waar beiden op dat moment lid van waren. Ze kenden elkaar uit Trenchtown, een arme en gewelddadige wijk van de Jamaicaanse hoofdstad Kingston. Hij was daar met zijn Afro-Jamaicaanse moeder heen verhuisd nadat zijn vader, van Brits-Jamaicaanse komaf, overleden was. Dankzij de muziek wist hij uit de armoede te ontsnappen. Later moest hij zelfs uit Jamaica weg na een nooit echt opgehelderde aanslag op zijn leven in 1976. Hij verbleef 16 maanden in het buitenland, vooral in Londen.
Toch lukte het hem om in 1978 zijn eigen opnamestudio op te richten, Tuff Gong Studio aan Hope Road, waar nu het Bob Marley museum gevestigd is. Het leek hem voor de wind te gaan maar al eerder was bij hem een vorm van huidkanker vastgesteld aan zijn teen. Hij wilde de teen niet laten amputeren, omdat dat in strijd met zijn overtuiging als Rastafari was. De kanker sloeg vervolgens over naar zijn maag, en later naar zijn longen en zijn hersenen. In 1980 stortte hij tijdens het joggen in ten gevolge van een hersentumor. Volgens artsen had hij niet langer dan drie weken te leven. Marley stond er op verder te reizen naar zijn volgende concert. Zijn allerlaatste concert was op 23 september 1980 in Pittsburgh, VS, waarna hij te ziek was om nog verder op te treden.
Aan het eind van dat jaar ging hij voor een kankerbehandeling naar Duitsland, maar tevergeefs. In mei 1981 besloot hij terug te vliegen naar Jamaica om daar te sterven, maar kwam niet verder dan Miami. Daar overleed hij op 11 mei in het ziekenhuis, slechts 36 jaar oud. Hij kreeg nog diezelfde maand een staatsbegrafenis in Kingston waarna zijn lichaam bijgezet werd in een mausoleum in zijn geboortedorp Nine Miles, in het noorden van het eiland. Marley liet een vrouw en minstens 11 kinderen (bij meerdere vrouwen) na.
Heel wrang dat de grote voorvechter van de zwarte zaak het slachtoffer werd van een vorm van kanker die vooral blanken treft. Bovendien is geen enkel nummer of album van hem ooit bekroond met een Grammy Award. In 2001 zetten de organisatoren van de Grammy’s dat enigszins recht door hem postuum een Lifetime Achievement Award toe te kennen. Desondanks heeft hij velen met zijn muziek en voorbeeld geïnspireerd. Laten we proberen Get Up, Stand Up, in 2010 goed voor een 815e plek, weer terug te krijgen in de top 2000 en dan bij voorkeur hoger dan de plek waar het nummer in 2017 voor het laatst op stond: 1993.
Deze bijdrage is onderdeel van de special Film, muziek & street art
