Als kind was ik dol op boeken waarin een groep kinderen samen een mysterie oplost. Het verhaal was nooit echt ingewikkeld: bij toeval vinden de kinderen een geheimzinnige aanwijzing. Intuïtief snappen ze dat er iets niet klopt en zijn ze vastbesloten het uit te zoeken. Gewoon omdat het kan, en meestal wordt er ook iemand mee geholpen. En volwassenen? Die snappen er natuurlijk niets van.
Dezelfde verhaallijn komt terug in de film Trash, van regisseur Stephen Daldry (bekend van onder andere Billy Elliot). Het is dan ook niet verrassend dat het hier gaat om de verfilming van een jeugdboek. Dat boek, van schrijver Andy Mulligan, speelt zich af in een niet-gedefinieerd derdewereldland. Voor de film werd gekozen voor een specifiekere setting: een vuilnisbelt en favela in Rio de Janeiro.
Trash vertelt het detectiveachtige verhaal van Rafael, Gardo en Rato, drie jongens die in Rio de Janeiro op een vuilnisbelt werken. Rafael vindt een portemonnee tussen het vuilnis met geld, een sleutel, een ansichtkaart en een identiteitsbewijs. Het blijkt al snel dat de politie een klopjacht naar de portemonnee heeft opgezet, en Rafael vertrouwt het niet. Hij besluit zijn beloning van 1000 reais niet op te halen en zelf op zoek te gaan naar het verhaal achter zijn vondst. Dit leidt naar corrupte politici, idealistische activisten en gewelddadige politiemannen. En uiteindelijk tot een ‘revolutie’.
Door de setting en de internationale crew van Trash (een gelikte en vlot gefilmde miljoenenproductie) ligt het voor de hand om de film te vergelijken met eerdere favela-kaskrakers Cidade de Deus (2002) en Tropa de Elite (2007). Ook Trash heeft een sociale inslag en wil maatschappelijke problemen in de Braziliaanse maatschappij, zoals corruptie, discriminatie en armoede, aan de kaak stellen. Dit gebeurt echter op een tamelijk eenzijdige manier. Politieagenten, zeker de hoger geplaatsten, zijn allemaal slechteriken. Politici zijn corrupt. Favela-bewoners houden van dansen, helpen elkaar en zijn onbaatzuchtig. Amerikaanse vrijwilligers bedoelen het goed, maar snappen er weinig van.
Aan het eind van de film wordt alles nog even snel gerelateerd aan het WK voetbal van zomer 2014 en de grootschalige straatprotesten in 2013, terwijl de jongens zijn gevlucht naar een idyllisch strand buiten de stad.
Deze combinatie van een avonturenfilm voor kinderen, een realistisch bedoelde setting en een activistische boodschap is niet overtuigend. Cidade de Deus en Tropa de Elite worden (ondanks hun internationale succes) vaak bekritiseerd omdat ze geen realistisch beeld van favelas zouden schetsen en zo vooroordelen in stand houden.
Bij Trash is dit realisme nog veel verder te zoeken. Dat is in principe niet erg, want waarom zou een film in een favela per definitie realistisch moeten zijn? De film vertelt een vermakelijk en spannend jongensavontuur en daar is niets mis mee. Mijn jeugdboeken waren ook niet de beste afspiegeling van de Nederlandse samenleving. Het is alleen jammer dat de maatschappelijke (en tamelijk simplistische) boodschap er toch zo dik bovenop wordt gelegd.
Wel wordt het geheel nog enigszins gered door de acteurs. De jongens (alledrie geen professionele acteurs) spelen goed en geven de film een aanstekelijke energie. Ook Wagner Moura (bekend van Tropa de Elite) acteert zoals altijd sterk, ondanks zijn kleine rol. De Amerikaanse acteurs die de film een internationaal karakter moeten geven – Rooney Mara en Martin Sheen – zijn minder overtuigend. Dit heeft echter vooral te maken met het gebrek aan diepte van hun personages: een idealistische vrijwilliger en een pater met een drankprobleem.
Kortom, als je Trash wilt zien om meer te weten te komen over favelas of maatschappelijke problemen in Brazilië, kun je beter thuisblijven. Voor wie een niet al te moeilijk, spannend verhaal wil zien, of in deze koude dagen de sfeer van het zonnige Rio wil proeven (inclusief funk en samba), is Trash best leuk. De wijze les aan het einde moet je dan maar even vergeten.
Trash, Stephen Daldry, Brazilië/Groot Brittannië, 114 minuten, Portugees gesproken, Nederlands ondertiteld.