Een groepje vrouwen staat in een lift in Havana, een alledaagse scene waarin ze luchtig het weer bespreken. Als ze vervolgens een taxi instappen komt het hoofdonderwerp van de film Transit Havana naar boven: de vrouwen bespreken de uitdagingen die ze het hoofd moeten bieden om hun mannelijkheid te bedekken als ze in bikini naar het strand willen. Met humor worden de voor- en nadelen kort besproken.
De film Transit Havana volgt drie transseksuelen in Havana, Cuba. Ze wachten alle drie op een geslachtsveranderende operatie die hen moet helpen om zich eindelijk voorgoed op hun gemak te voelen in hun eigen lichaam. Geslachtsveranderende operaties worden maar zelden uitgevoerd in Cuba en altijd met behulp van Belgische en Nederlandse artsen. Per jaar worden er gemiddeld vijf gedaan en sinds 2007 zijn er 27 mensen geopereerd. Momenteel wachten 19 transseksuelen op hun operatie. Malú, Odette en Juani staan op de wachtlijst.
Voor Malú is de geslachtsveranderende operatie het hoogst haalbare. In spanning wacht zij af op bericht van de artsen, want zij beslissen of haar operatie doorgaat of niet. Al van jongs af aan voelt ze zich een vrouw. Als kind verkleedde ze zich bij de buren als meisje, want thuis mocht dit niet van haar vader. Joel was haar naam. Nog steeds noemen haar ouders jaar Joel, en spreken zij over ‘hem’ en ‘hij’. Toen Malú 11 jaar was vluchtte ze het huis uit toen de spanning rondom haar transseksualiteit onhoudbaar werd. Zelfs de politie moest er aan te pas komen. Nu is ze onafhankelijk en leidt het leven zoals zij dat wil.
Gods wil
Odette wacht ook op een operatie. In het verleden was zij tankbestuurder bij het leger. Zoals zij zelf stelt, als er in Cuba een oorlog zou uitbreken, dan zou zij de meest geschikte persoon zijn om het land te verdedigen. In het leger wist men echter niets over haar transseksualiteit of haar plannen om zich te opereren. Ze voelt zich vaak niet begrepen en worstelt dagelijks met haar transseksualiteit. Zo is ze nu geitenhoeder, ook al een typisch mannelijke baan. En haar mannelijke stem maakt het er niet makkelijker op.
De samenleving heeft weinig begrip voor haar en ook van haar familie hoeft ze weinig steun te verwachten. Ze zijn katholiek en verwachten dat Odette accepteert dat God haar als man heeft geschapen. Op het moment dat Odette eindelijk in het ziekenhuis is om zich te laten opereren wordt ze gebeld door de priester uit haar dorp, die haar de boodschap geeft dat wat zij gaat doen duivels is. Ze is zo van slag door dit gesprek dat de dokters besluiten haar niet te opereren.
Ook Juani wil een operatie. Hij was ooit een vrouw maar voelde zich altijd al een man. Juani heeft al een geslachtsveranderende operatie ondergaan maar heeft nog een operatie nodig.Ook hij worstelt met zijn transseksualiteit. Door het economische embargo is het in Cuba jarenlang moeilijk geweest om aan medicijnen te komen die hem konden helpen bij zijn geslachtsverandering. Na de eerste operatie is Juani tevreden met zijn lichaam, maar niet alles functioneert naar behoren. Graag wil hij de liefde van zijn leven vinden, maar niemand wil hem, zegt Juani.
Revolutie
De LGTB-rechtenbeweging voert actie om een ander perspectief te bieden voor Cubaanse transseksuelen, met als doel meer acceptatie en ruimte in de samenleving. Ze leggen hier een link met de Cubaanse revolutie. Mariela Castro Espin, directrice van Centro Nacional de Educación Sexual (Nationaal Centrum voor Seksuele Voorlichting) stelt dat de rechten van transseksuelen een versterking betekenen van het revolutionaire proces in Cuba. De revolutie heeft gezorgd voor sociale waarden zoals rechtvaardigheid en gelijkheid en vormt in haar ogen een kader voor de rechten van transseksuelen. Binnen het socialisme zou er geen ruimte mogen zijn voor homofobie en transseksualiteit.
Transit Havana is een mooie en serieuze film die een zwaar onderwerp aankaart zonder dramatisch te worden. De feiten spreken voor zichzelf. Intieme gesprekken over het dagelijks leven laten de uitdagingen en moeilijkheden zien in de levens van Malú, Odette en Juani. Het toont het contrast tussen de normen van de Cubaanse samenleving waar machismo centraal staat, en de strijd die dit tot gevolg heeft voor de drie transseksuelen die moeilijk acceptatie vinden. Tevens laat het zien hoe het socialisme een middel kan zijn om alle mensen en hun seksuele beleving deel te laten uitmaken van één en dezelfde Cubaanse samenleving.
Havana Transit | Daniel Abma | Cuba | 90 min |Spaans gesproken, Nederlands ondertiteld
Recensie gepubliceerd op 1 maart 2016.
Havana Transit is te zien op het Movies that Matter Festival 2016 en tijdens de Roze Filmdagen 2016.
