De meeste mensen kennen Rio de Janeiro als de stad van de samba en bossa nova. Van uitgerekte stranden vol gebruinde, jonge vrouwen in piepkleine bikini’s. En misschien ook wel van de favelas (sloppenwijken), die midden tussen de rijke wijken in liggen. Kleurrijk, maar ook geteisterd door geweld van zowel drugsbendes als de politie. Dit is het toeristische gezicht van de zogeheten Cidade Maravilhosa. De film Transeunte (Passerby) van regisseur Eryk Rocha toont een ander gezicht.
Hoofdpersoon van de film is de 65-jarige Expedito. Hij woont alleen in een klein appartement, niet arm en niet rijk. Het Rio van Expedito is een zee van beton, vol gigantische flatgebouwen. Het is een stad van bureaucratie, afval op straat en vooral van heel veel mensen. Juist de anonimiteit van deze miljoenenstad staat in de film centraal. Expedito lijkt met vrijwel niemand contact te hebben, hoewel hij zich de hele dag tussen duizenden stadsgenoten bevindt.
Transeunte toont zo de eenzaamheid van de Latijns-Amerikaanse megasteden. We zien de hele dag mensen, maar kijken vrijwel nooit naar wie ze zijn. Rocha benadrukt dit door in te zoomen op handen of delen van gezichten; veel mensen kijken ongelukkig of gehaast. Ook vangen we af en toe een flard van een gesprek op, of we zien iemand praten zonder geluid. Van vrijwel niemand zien we meer dan een fragment, we kunnen slechts gissen naar wie deze mensen zijn.
Als film is Transeunte dan ook vooral een sfeerbeeld. Expedito loopt door zijn Rio de Janeiro, beleeft af en toe iets, maar verder dan dat gaat het verhaal niet. Hierdoor zal de twee uur durende film voor veel mensen te traag zijn. Toch wordt geduld beloond met een bijna fotografische zwart-wit film met verschillende prachtige beelden.
Regisseur Eryk Rocha, zoon van de bekende Braziliaanse regisseur Glauber Rocha, maakte met Transeunte zijn eerste langspeelfilm. De productie werd gedaan door Walter Salles, als regisseur onder andere bekend van The Motorcycle Diaries en Central do Brasil. Wie een dergelijke film verwacht, komt hier echter bedrogen uit. Zoals gezegd gaat Transeunte niet om het verhaal, maar om de sfeer die wordt opgeroepen door de beelden. Hierdoor zal hij niet bij iedereen in de smaak vallen. Wie zich echter over het trage ritme heen kan zetten, krijgt een bijzondere kijk op een reële maar vaak verborgen kant van de bekendste stad van Brazilië.
Transeunte (Passerby)| Eryk Rocha | Brazilië | 2012 | 125 minuten | Portugees gesproken | Engels ondertiteld
Transeunte is van 8 t/m 19 augustus te zien op het World Cinema Festival te Amsterdam.
