In een zonnig landschap met witte bergtoppen in de Peruaanse Andes staan enkele tientallen witte doodskisten. De kerkklok luidt. De film NN: Sin identiad van de Peruaanse regisseur Héctor Gálvez loopt al tegen het einde. Er wordt niks gezegd. Dat deze kisten er staan is het resultaat van volhardend speurwerk van een groep forensische onderzoekers die probeert clandestien begraven menselijke resten te identificeren. Iets eerder zien we het onderzoeksteam discussiëren over vraag of familieleden de resten van hun dierbaren nog zouden mogen zien. Sommigen vinden van wel, anderen vinden dat je nabestaanden niet moet confronteren met alleen een stukje knie van 25 jaar geleden. Teamleider Fidel hakt de knoop door: “Het is onze plicht om het te laten zien.”
Deze speelfilm toont de onderzoekers bij het opgraven van de resten, het schoonmaken van gevonden botten en kledingsstukken en het aan elkaar lijmen van delen van schedels. Er wordt weinig gesproken. Een onderzoekster begint te huilen als zij het zand verwijdert uit een opgegraven jurk. Het identificeren van de resten is vrijwel onbegonnen werk. Herhaaldelijk worden grote stapels dozen met resten getoond, in de werkruimte in de bergen, maar ook in het paleis van justitie in hoofdstad Lima. Daar moet Fidel zaken regelen, die door bureaucratische procedures en nieuwe regelingen eindeloos opschuiven. Alleen bij een partijtje voetbal op straat in het bergdorp, tijdens het eten en bij een verjaardagsfeestje kunnen de gemotiveerde en handwerkende onderzoekers zich een beetje ontspannen, soms door lugubere grappen te maken.
Op de bus gestapt
Door de film heen loopt de zoektocht naar de identiteit van een jonge vrouw, waarvan een foto is gevonden in het zakje van een overhemd. En de zoektocht van een indiaanse vrouw, Graciela, naar haar man die begin 1988 op de bus is gestapt en nooit terugkeerde. Ze heeft gehoord dat de bus werd tegengehouden en dat de passagiers zijn weggevoerd. Wie de daders waren, wordt niet onthuld, zoals nergens in de film de historische context wordt aangeduid. Er wordt niet over daders gesproken, en al helemaal niet van welke kant ze waren.
Het gaat in deze film om het zoeken naar de ongeveer 15.000 duizenden vermisten van de vreselijke strijd in de jaren tachtig van de vorige eeuw tussen de terroristische maoïstische organisatie Sendero Luminoso en het Peruaanse leger. Een grondig onderzoek van de Waarheidscommissie stelde in 2003 vast dat daarbij bijna 70.000 doden vielen, voornamelijk indiaanse Andesboeren. De ene helft hiervan kwam om door het geweld van Sendero, de andere door dat van de militairen. De omvang en aard van dit drama drong in Lima niet door. Men dacht daar dat er hooguit 30.000 doden waren. Veel doden waren onzichtbaar.
Dozen
Graciela meent de trui van haar man, die ze nog heeft versteld, te herkennen, en is teleurgesteld dat ze de daarbij gevonden stoffelijke resten nog niet mag zien. Ze smeekt ‘doctor’ Fidel haar niet in de steek te laten, die haar verzekert dat het in orde komt. Voor identificatie zijn DNA-tests nodig. Bij de zoon van Graciela wordt wangslijm afgenomen. Hij was nog heel jong toen zijn vader niet terugkeerde, heeft hem nauwelijks gekend en verwacht weinig goeds. Tegen Fidel zegt hij dat zijn moeder erg onrustig wordt als het drama weer wordt opgerakeld: “Het is al de vierde keer dat ze denkt dat ze haar man heeft gevonden, en steeds raakt ze erg in de war.”
Tegen het einde van de film is Fidel weer in het paleis van justitie in Lima. Hij gaat kijken naar de talloze dozen met resten, het resultaat van het werk van onderzoekers zoals hij, die naar de dertiende verdieping zijn gebracht. Hij treft daar niemand aan, de dozen staan schots en scheef door elkaar op een balkon, blootgesteld aan weer en wind. Het is een soort metafoor van de hele film: een zware, tijdrovende inspanning van gemotiveerde mensen die moeten in klimaat van bureaucratische kilheid en letterlijke en figuurlijke mist. Misschien wordt om dat te benadrukken weinig gezegd, gaat alles langzaam en ontbreken concrete verwijzingen naar de historische context.
In al z’n traagheid en contextuele vaagheid is het een aangrijpende film over een groot menselijk drama. Het is een zwaar onderwerp, met weinig perspectief, maar toch af en toe een lichtpuntje. Het blijft wel de vraag of je zonder iets van de context te weten voldoende kunt begrijpen waar het om gaat.
Nieuwe versie
NN is de tweede speelfilm van de nu 41-jarige scenarioschrijver en regisseur Héctor Gálvez. Hij heeft geen uitgebreide 
filmopleiding gedaan, maar werkte wel acht jaar in ngo’s met slachtoffers van de oorlog in de Andes. Daar hoorde hij de verhalen over moorden en verdwijningen. Voor de Waarheidscommissie maakte hij filmopnamen. In 2008 was Gálvez mederegisseur van de documentaire Lucanamarca over het opgraven van 69 bewoners van Ayacucho die in 1983 door Sendero waren vermoord. Een jaar later bracht hij Paraíso uit, zijn eerste speelfilm over gedesoriënteerde jongentjes die op een heuvel van Lima wonen: kinderen van voor de verschrikkingen van de oorlog naar Lima gevluchte migranten. Gálvez won er meteen de prijs van de Peruaanse filmjournalisten en critici mee voor de beste Peruaanse film van dat jaar.
NN werd in 2014 voor het eerst op een festival vertoond, maar Gálvez schrok er zo van dat hij met het bestaande materiaal een nieuwe, betere versie maakte. Ook die film kreeg in 2015 de prijs van de filmcritici. Peru dong met NN mee naar de Oscar voor de beste niet-Amerikaanse films, maar NN werd niet genomineerd.
NN: Sin Identidad/ Héctor Gálvez/ Colombia, Frankrijk, Duitsland, Peru, 2015/ 90 minuten/ Spaans gesproken/ Engels ondertiteld. Zie ook de trailer
Te zien op Filmfestival Movies that Matter 2016: Filmhuis Den Haag, Spui 191: Zondag 20 maart: 19.15 uur, vrijdag 25 maart, 21.30 uur, zaterdag 26 maart, 17.00 uur.
