De betekenis van schrijver en denker Anton de Kom (1898 – 1945) voor Suriname kan nauwelijks overdreven worden. In Suriname en Nederland zijn straten en pleinen naar hem vernoemd. De universiteit van Paramaribo draagt zijn naam. In 1934 publiceerde hij de klassieker Wij slaven van Suriname.
In het fictiewerk De man van veel kruipt Karin Amatmoekrim (1976) in de huid van deze grootse Surinamer. 
Het verhaal speelt in een gesloten psychiatrische inrichting. In het echte leven was De Kom in 1939 ook daadwerkelijk opgenomen, een periode waarover weinig bekend is. Amatmoekrims aanpak getuigt van lef. Het is haar vijfde roman, na onder andere Titus (2009) en Wanneer wij samen zijn (2006).
Opgegroeid als zoon van een ex-slaaf had De Kom weinig kansen in Suriname. In 1920 ging hij in militaire dienst in Nederland, waar zijn politieke bewustzijn ontwaakte. Hij stuitte op de hooghartigheid en arrogantie van de Hollanders, maar trouwde ook een Nederlandse blanke vrouw. Toen hij in 1933 met vrouw en kinderen naar Suriname terugkeerde, was hij een ander mens.
Wij slaven van Suriname klaagde het Nederlandse kolonialisme aan en sloeg in als een bom. De Kom riep op tot een plan van nationale reconstructie; het was tijd om het minderwaardigheidscomplex af te schudden. Zo ontluikte het zelfbewustzijn van een natie. De Koms kracht schuilt erin dat hij de verschillende bevolkingsgroepen verenigt. Eindelijk is er iemand die het verhaal van Suriname vertelt. Dan wordt hij verbannen naar Nederland, waar hij in het klimaat van de Tweede Wereldoorlog verzeild raakt.
Zijn indrukwekkende levensverhaal werd uitvoerig opgetekend in de biografie Anton de Kom (2009) van Alice Boots en Rob Woortman. Amatmoekrim slaat een heel andere weg in. Ze schetst de teloorgang van een historische figuur. De Kom kijkt terug op een geëngageerd leven vanuit een psychiatrisch ziekenhuis. Van de held die hij vroeger was, is weinig meer over. In het tehuis zit hij onder de medicijnen. Wanneer hij slaapt of eet, wordt voor hem bepaald. Een krant mag hij niet lezen. De totale afhankelijkheid is vernederend voor een man van zijn statuur.
Amatmoekrim schildert een man die door zijn omgeving ingesnoerd wordt en buiten zichzelf en tegelijkertijd goed bij zinnen is. Via flashbacks lezen we over De Koms jeugd in Suriname, de oorsprong van zijn drijfveren. Met De man van veel geeft Amatmoekrim een alternatieve visie op een man en een geschiedenis. Op onderhoudende wijze verweeft ze fictie en realiteit. Het is geen historische of biografische roman, maar het had best zo gebeurd kunnen zijn.
Anton de Kom, Wij slaven van Suriname, Uitgeverij Contact, Amsterdam, 2009, ISBN 9789025433895, 180 pag., €17,50
Karin Amatmoekrim, De man van veel, Uitgeverij Prometheus, Amsterdam, 2013, ISBN 9789044621266, 264 pag., €19,95
