Recensies boeken

Wij slaven van Suriname & De man van veel

22 april 2013

Mark Weenink

De betekenis van schrijver en denker Anton de Kom (1898 – 1945) voor Suriname kan nauwelijks overdreven worden. In Suriname en Nederland zijn straten en pleinen naar hem vernoemd. De universiteit van Paramaribo draagt zijn naam. In 1934 publiceerde hij de klassieker Wij slaven van Suriname.

In het fictiewerk De man van veel kruipt Karin Amatmoekrim (1976) in de huid van deze grootse Surinamer. Het verhaal speelt in een gesloten psychiatrische inrichting. In het echte leven was De Kom in 1939 ook daadwerkelijk opgenomen, een periode waarover weinig bekend is. Amatmoekrims aanpak getuigt van lef. Het is haar vijfde roman, na onder andere Titus (2009) en Wanneer wij samen zijn (2006).

Opgegroeid als zoon van een ex-slaaf had De Kom weinig kansen in Suriname. In 1920 ging hij in militaire dienst in Nederland, waar zijn politieke bewustzijn ontwaakte. Hij stuitte op de hooghartigheid en arrogantie van de Hollanders, maar trouwde ook een Nederlandse blanke vrouw. Toen hij in 1933 met vrouw en kinderen naar Suriname terugkeerde, was hij een ander mens.

Wij slaven van Suriname klaagde het Nederlandse kolonialisme aan en sloeg in als een bom. De Kom riep op tot een plan van nationale reconstructie; het was tijd om het minderwaardigheidscomplex af te schudden. Zo ontluikte het zelfbewustzijn van een natie. De Koms kracht schuilt erin dat hij de verschillende bevolkingsgroepen verenigt. Eindelijk is er iemand die het verhaal van Suriname vertelt. Dan wordt hij verbannen naar Nederland, waar hij in het klimaat van de Tweede Wereldoorlog verzeild raakt.

Zijn indrukwekkende levensverhaal werd uitvoerig opgetekend in de biografie Anton de Kom (2009) van Alice Boots en Rob Woortman. Amatmoekrim slaat een heel andere weg in. Ze schetst de teloorgang van een historische figuur. De Kom kijkt terug op een geëngageerd leven vanuit een psychiatrisch ziekenhuis. Van de held die hij vroeger was, is weinig meer over. In het tehuis zit hij onder de medicijnen. Wanneer hij slaapt of eet, wordt voor hem bepaald. Een krant mag hij niet lezen. De totale afhankelijkheid is vernederend voor een man van zijn statuur.

Amatmoekrim schildert een man die door zijn omgeving ingesnoerd wordt en buiten zichzelf en tegelijkertijd goed bij zinnen is. Via flashbacks lezen we over De Koms jeugd in Suriname, de oorsprong van zijn drijfveren. Met De man van veel geeft Amatmoekrim een alternatieve visie op een man en een geschiedenis. Op onderhoudende wijze verweeft ze fictie en realiteit. Het is geen historische of biografische roman, maar het had best zo gebeurd kunnen zijn.

Anton de Kom, Wij slaven van Suriname, Uitgeverij Contact, Amsterdam, 2009, ISBN 9789025433895, 180 pag., €17,50
Karin Amatmoekrim, De man van veel, Uitgeverij Prometheus, Amsterdam, 2013, ISBN 9789044621266, 264 pag., €19,95

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This