Fascinerende roman van de Nederlands-Uruguayaanse schrijfster Carolina Trujillo

De kunst van het leven, daar draait het om in de roman Vrije radicalen van de Nederlands-Uruguayaanse schrijfster Carolina Trujillo (1970). Hoofdpersonages Jaime en Gastón (Gas) lijken maar wat aan te modderen. Het gaat gepaard met onvermijdelijk leed, aandoenlijk gestuntel en de nodige drugs. Het centrale thema is hoe je leven in te richten? De grens tussen falen en slagen is dun. Blijf je passief aan de kant staan, “lig je in de marinade” zoals Gas zegt? Of ga je over tot actie?

Jaime is een personage voor wie je meteen sympathie opvat. Als kind groeit hij op in Uruguay in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Wanneer de militaire dictatuur (1973 – 1985) te veel dood in het jonge leven van Jaime brengt en maakt dat hij het land moet verlaten, komt hij als twaalfjarige in Nederland terecht. Hij groeit verder op en wordt uiteindelijk journalist. Het leven gaat zijn gangetje, maar er knaagt iets. Escalatie ligt op de loer als Jaime thuis aankondigt dat jeugdvriend Gas vanuit Uruguay het vliegtuig naar Amsterdam pakt voor een bezoek.

Absurd, maar niet absurdistisch

Gas heeft een eigen kijk op het leven. Hij is links-activistisch, pro-milieu en tegen geld. Het “universum geeft hem wat hij nodig heeft”, luidt zijn filosofie. Hij pleegt aanslagen en sabotageacties, “daden van betekenis” in Gas’ woorden. Ook heeft hij een duidelijke mening over het werk van Jaime. “Hij vond wel dat journalisten over de wereld moesten schrijven en niet over hun eigen leven.” Ondanks hun verschillen is de vriendschap tussen Jaime en Gas hecht. Het leven in Nederland bevalt Gas wel en hij lijkt met geen stok meer weg te krijgen. Behalve Gas woont ook Tiqui Tiqui bij Jaime in huis, een vrouw op leeftijd die zich in Uruguay regelmatig over de toen nog kleine jongens ontfermde.

Maîtresse

Trujillo heeft een schrijfstijl met eigen wijsheden, die grappig of interessant klinken en waar meestal geen speld tussen te krijgen is. Bovendien houdt ze met korte hoofdstukken de vaart in het verhaal. Vrije radicalen is met de nodige bravoure geschreven. Met een constante ondertoon van humor of ironie zet Trujillo de lezer op het verkeerde been. Bij vlagen is het verhaal absurd, maar niet absurdistisch.

Reële gebeurtenissen of zaken uit de actualiteit of het recente verleden geven het verhaal verdere geloofwaardigheid. Zoals de ruzie tussen Argentinië en Uruguay over een vervuilende papierfabriek aan de grensrivier, de ontwikkelingen van de huizenmarkt in Amsterdam en de terroristische aanslagen op 11 september 2001 in de Verenigde Staten.

Trujillo geeft vorm aan het getormenteerde bestaan van Jaime en schrijft prachtige zinnen als “Alles wat van ijzer was, had de zeelucht kennelijk met roest verzegeld.”, of “[…] de waarheid was een maîtresse geworden waar ik hooguit over sprak als ik te veel gedronken had.” En “Dat ze mijn leven kapot had gemaakt was één ding, dat ze het weer probeerde te herstellen was iets heel anders.” En ga zo maar door.

Psychiater

Het verhaal kent genoeg drama en dieptepunten, die niettemin op de lachspieren werken. Dat zit hem in de vermakelijke manier waarop Trujillo de gebeurtenissen verwoordt. De psyche van de personages krijgt goed gestalte in Trujillo’s fictie, ieder personage heeft natuurlijke logica. Zo observeert Gas bijvoorbeeld hoe mensen in Nederland er uitzien: nieuw en ongebruikt; in Uruguay is het beeld anders: gehavend en afgeleefd. De figuur van psychiater Walburgh is hilarisch, die met zijn motto “beter in pillen dan in praten” de toon zet.

In boeken van Trujillo is haar geboorteland Uruguay prominent aanwezig. Het verhaal speelt zich af in twee werelden: Nederland en Uruguay, precies zoals het leven van Trujillo zelf. Of zoals Jaime zegt: “Ik noem het de wortels die ik kwijt ben”.

Ander werk van Trujillo is De Exilios, Maremotos y Lechuzas (1991); De bastaard van Mal Abrigo (2002, bekroond met de Marten Toonder/Geertjan Lubberhuizenprijs); De terugkeer van Lupe García (2009, bekroond met de BNG Nieuwe Literatuurprijs) en De zangbreker (2014, longlist Libris Literatuur Prijs).

Lees ook ons interview met Carolina Trujillo over haar roman Vrije radicalen

Carolina Trujillo, Vrije radicalen, Uitgeverij Querido, Amsterdam/Antwerpen, 2017, ISBN 9789021402123, 360 pag., €19,99

Deze recensie is geplaatst op 12-04-2017.