Poëziebundel van de Mexicaanse auteur Luis Felipe Fabre
‘Gedichten van terreur en mysterie’ (Poemas de terror y de misterio, 2013), dat is de letterlijke vertaling van Verdachte omstandigheden van de Mexicaanse auteur Luis Felipe Fabre (1974). Het is geen doorsnee poëziebundel, noch qua inhoud, noch qua structuur en zeker niet qua vorm. Alsof het een film is, begint de Mexicaan met trailers en eindigt hij met een reclameblok.
Fabre is een filmliefhebber. Zijn gedichten zijn “stills of fragmenten uit een niet-gefilmde film”, aldus de auteur in een interview met Milenio.com. Verdachte omstandigheden is een mix van verschillende cultuuruitingen, een typische vermenging van ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur. Literatuur en bekende namen uit de culturele sector wisselen af met oppervlakkigheden en beschouwingen van literaire (dicht)regels.
Zonder de ironie te schuwen, behandelt Fabre onderwerpen als kunst, geweld en dood. Die ironie of lichte spot maakt de eigenlijk zware thematiek draaglijk en zelfs onderhoudend. Zijn poëzie leest ook als zelfanalyse van een natie, die zucht onder grenzeloos geweld. Dichtregels gaan over verdwijningen van meisjes, ‘normaal volgens de statistieken’. Statistisch gezien zal dat wellicht kloppen en dat maakt het nog wranger. Fabres dichtbundel is een aanklacht tegen deze femicidio en tegen alle straffeloze moorden.
Rechten van zombies
Een ander belangrijk thema is kunst. Wat is kunst en wat is de relevantie ervan? Deze vragen stelt Fabre hardop, aan zichzelf en daarmee aan de lezer. Performancekunst is een aparte tak van sport, dat is een kwestie van ondergaan, beleven. Als toeschouwer kan en mag – of moet je? – meedoen. In een van de gedichten duikt een lege stoel op, een uitnodiging aan de lezer om er te gaan zitten en deze poëzie te lezen en te beleven. In een ander gedicht zijn er pianola’s in de bomen. Wat is de betekenis ervan, zo vraagt de vertelstem zich hardop af in het gedicht. En wat is het verschil tussen iets dromen, meemaken of op televisie zien?
Een figuur die eruit springt is Sor Juana. Deze non en dichteres uit de tweede helft van de zeventiende eeuw (de koloniale tijd) wordt beschouwd als een van de grootste namen uit de Mexicaanse en zelfs Spaanstalige literatuur. Ze is tot op de dag van vandaag onderwerp van studie en debat. Fabre neemt deze intellectuelen en academici flink op de hak.
Verder zijn in de gedichten zombies prominent aanwezig, een metafoor voor alle doden in Mexico door het geweld. Omdat ze gemist worden door de nabestaanden, zijn ze ook nog levend. Daarom zijn er mensen die protesteren voor de rechten van de zombies. Het lijkt verdacht veel op de demonstraties van de nabestaanden van de 43 in 2014 verdwenen studenten van Ayotzinapa en andere vermiste personen. “Vivos se los llevaron, vivos los queremos” luidde de leuze van de nabestaanden: “wij willen ze levend terug!”.
Narco’s
Fabre verwoordt het als volgt:
“De zombies: een nieuwe kans
voor de regering
om haar inefficiëntie en corruptie te laten blijken.”
“De zombies: een nieuwe kans
voor de samenleving
om haar medeplichtigheid en corruptie te laten zien.”
“De zombies: de afbraak van het sociale weefsel zelve.”
De zombies zijn volgens Fabre “een strategie van de narco’s om de regering schrik aan te jagen, een strategie van de regering om de bevolking schrik aan te jagen en een strategie van de bevolking om de narco’s schrik aan te jagen”. De herhaling onderstreept de vicieuze cirkel en de gruwelijkheid.
Fabre vraagt zich dus af wat poëzie is. Aan de hand van deze bundel is daar geen eenvoudig antwoord op te geven. Misschien doet dat er ook niet echt toe. Het gaat om de beleving. Want een ding is zeker, Fabres gedichten grijpen, desoriënteren en boeien de lezer. De Mexicaan heeft gevoel voor humor en bovenal een originele geest.
Verdachte omstandigheden ontving positieve kritieken in Mexico en is vertaald naar het Engels, Frans en Nederlands. Fabre werkt verder als essayist, criticus en docent literatuur aan de Universidad Iberoamericana en is samensteller van twee Mexicaanse dichtbundels.
In 2007 publiceerde Fabre zijn debuutbundel Cabaret Provenza (Provençaals cabaret). Lees ook onze recensie van die dichtbundel op onze website.
Luis Felipe Fabre, Verdachte omstandigheden, Uitgeverij Karaat, 2017, ISBN 9789079770328, 74 pag., €17,95, vertaling: Merijn Verhulst
