Recensies boeken

Malva

30 januari 2016

Auteur: Mark Weenink

Roman over verzwegen dochter van Pablo Neruda

Een kort, onfortuinlijk leven had ze, Malva Marina Trinidad del Carmen Reyes. Ze was de dochter van Pablo Neruda (1904 – 1973) en zijn Nederlands-Indische vrouw, Maria Hagenaar.  De gevierde Chileense dichter verzweeg  het bestaan van zijn dochter, die lichamelijk en geestelijk gehandicapt was en een waterhoofd had.

In haar debuutroman Malva geeft dichteres Hagar Peeters (1972), bekend van onder andere Koffers zeelucht (2003), het meisje een stem vanuit het hiernamaals, “de plaats van het grote nakaarten”. Dat Neruda een dochter heeft, is relatief onbekend. Wanneer Peeters in Chili is en de gangen van haar eigen vader nagaat, hoort ze bij toeval van het graf van Malva dat in Nederland (Gouda!) ligt. Terug in Nederland besluit ze een roman te schrijven.

Neruda, bekend van onder andere Twintig liefdesgedichten en een wanhoopsgedicht, krijgt in 1971 de Nobelprijs voor de Literatuur en is in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw van grote betekenis in Latijns Amerika, waar rechtse dictaturen opkomen. Hij schrijft poëzie voor gewone mensen en komt in zijn werk op voor de zwakkeren en vertrapten in de wereld. Naast dichter is Neruda diplomaat. Hij reist de wereld rond en verkeert tussen de elite. Daarnaast beweegt hij zich in literaire kringen en leidt hij een bohemien liefdesleven.

Malva komt in 1934 in Madrid ter wereld, een moeizame geboorte. Wanneer het fascisme daar opkomt, stuurt Neruda moeder en kind naar Nederland, om hen daar aan hun lot over te laten. Wanneer de oorlog uitbreekt, steekt Neruda geen vinger uit om hen te redden. Als diplomaat beschikt hij over mogelijkheden om hen weg te halen uit Nederland, maar dat laat hij na. Neruda scheidt in het geniep van zijn vrouw en laat haar arm, ziek van de tuberculose en alleen achter met hun gehandicapte dochter. In 1943 overlijdt Malva op achtjarige leeftijd bij een pleegfamilie. Neruda gaat verder met zijn leven en trouwt nog tweemaal.

De grote socialistische dichter blijkt op persoonlijk vlak dus minder sociaal dan zijn reputatie doet vermoeden. Hij die prat gaat op sympathie voor misdeelden in de samenleving en in geschrift ook voor hen opkomt, verstoot zijn eigen dochter wegens mismaaktheid. Malva blijft onvermeld in zijn memoires Ik beken ik heb geleefd.

Peeters voert zichzelf om persoonlijke redenen op in haar boek. Ze ziet namelijk een zekere parallel tussen haar leven en dat van Malva. Peeters groeit aanvankelijk zelf ook op zonder vader, de journalist Herman Vuijsje. Die leert ze pas op haar elfde kennen. Op het moment dat Peeters wordt geboren, is hij in Chili. Vervolgens verzwijgt hij elf jaar lang haar bestaan tegenover familie, vrienden en collega’s. Peeters’ moeder blijft alleen achter met een kind.

Peeters’ vader is aanwezig bij Neruda’s begrafenis op 25 september 1973, twee weken na de militaire coup van Pinochet. De begrafenis mondt uit in de eerste demonstratie tegen de staatsgreep, want de mensen voelen zich gesterkt door de aanwezigheid van de buitenlandse pers. Vuijsjes aantekeningen gebruikt Peeters in haar boek.

De variatie in negatieve woordkeuze waarmee Malva zichzelf – met zelfspot – aanduidt is enorm: onkruid, steen des aanstoots, stagnatie, dwaling van moeder natuur, zielig misbaksel, etcetera. Of, de ultieme literaire belediging: puntkomma, het leesteken dat er niet uit ziet en waarvan niemand precies weet hoe het gebruikt moet worden.

Malva spreekt Peeters soms direct aan en vraagt haar als ghostwriter op te treden. Het meisje praat als alwetende verteller honderduit over haar ouders gedurende verschillende etappes in hun levens. Het knappe van Peeters’ schrijfstijl is dat de toon nergens zwaar wordt, maar eerder humoristisch en grappig is. Malva is begaan met haar ouders. Zo klein als ze is, hanteert Malva een volwassen verteltoon. Als geest is ze ‘aanwezig’ bij het leven dat ze moest missen. Wat Peeters ook goed doet, is de manier waarop ze Chili neerzet, met details die het land treffend weergeven, door zaken als koper, Spaanse spreekwoorden en historische gebeurtenissen te verweven in het verhaal.

Het verhaal werpt licht op een andere, onbekende kant van Neruda; hij blijkt een egoïstische en hypocriete rokkenjager, die zijn vlees en bloed verloochent en in de steek laat. Toch is Malva’s relaas geen veroordeling of aanklacht, eerder een droge constatering. Ze begrijpt de keuzes die haar vader maakt. “Elk ogenblik van zijn eigen leven dat aan de toewijding aan mij opging, was voor de literatuur en de eeuwigheid verloren.”

Peeters’ boek verdient het – en vereist ook wel – om met aandacht en rust gelezen te worden. Haar proza heeft literaire en poëtische kwaliteiten. Soms is de stijl wat barok, maar in de zinnen schuilt schoonheid en overduidelijk liefde voor het schrijven en de taal.

Hagar Peeters, Malva, Uitgeverij Bezige Bij, Amsterdam, 2015, ISBN 9789023492665, 239 pag., €19,90

Lees ook het interview met Hagar Peeters op onze website en de recensie van de postuum verschenen dichtbundel Je voeten raak ik in de schaduw van Pablo Neruda

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This