Volgens de Colombiaanse schrijver Gabriel García Márquez (1927 – 2014) schuilde er een literair meesterwerk in een biografie van zijn landgenoot en ’s werelds grootste drugsdealer Pablo Escobar (1949 – 1993). Maar een dergelijk boek zou een erkenning hebben betekend van veel successen van de beruchte drugscrimineel en kon daarom beter maar niet geschreven worden, aldus Nobelprijswinnaar ‘Gabo’.
Deze anekdote over de twee bekendste Colombianen ter wereld staat in het non-fictiewerk Het kartel van de narcos. Opkomst en ondergang van de cocaïnebaronnen van onze eigen La Chispa-correspondent Nico Verbeek (1961). De wereldberoemde schrijver is een bron van trots, de beruchte drugsbaron een van schaamte. Verbeek, historicus van huis uit, woont en werkt sinds 1996 in Medellín en heeft inmiddels meerdere boeken over Colombia op zijn naam staan.
Colombia draagt nog altijd de last van het verleden en de associatie met drugs en geweld is onverminderd groot. Deze wordt bovendien levend gehouden door film en televisie, laatstelijk door de Netflixserie Narcos over het leven van Escobar.
Wraakzuchtig
Verbeek begint zijn boek met een korte, algemene geschiedenis van Colombia, handig voor lezers die weinig van het land weten. Verder schetst hij de contouren van de grootschalige drugshandel die in de jaren zeventig van de vorige eeuw opkwam, met ruime aandacht voor hoofdrolspelers als Escobar, Carlos Lehder, het Calí-kartel, El Mexicano en het ontstaan van het samenwerkingsverband het kartel van Medellín. De lezer krijgt inzicht in de wereld van sicarios (huurmoordenaars), Escobars terroristische oorlog tegen de staat en de wijze waarop de verschillende drugsbazen enorme imperia opbouwden met hun maffiapraktijken.
.jpg)
Verbeeks schets van de Colombiaanse narco-industrie geeft een idee van het fenomeen dat Colombia decennialang in een wurggreep hield. Met name het portret van Escobar toont hoe slecht, berekenend en schadelijk een drugsbaas was voor zijn omgeving, de maatschappij en de hele natie. De wraakzuchtige Escobar was weinig vergevingsgezind en heeft duizenden doden op zijn geweten. Stapsgewijs legt Verbeek uit hoe de cocateelt in zijn werk gaat, van cocablad tot cocaïne. Door de harddrug cocaïne heeft de cocaplant wereldwijd een slechte reputatie gekregen. De plant valt onder de Opiumwet, terwijl de bladeren zelf geen drugs zijn, maar eerder medicinaal van karakter zijn. Indiaanse culturen in het Andesgebied gebruikten cocabladeren al vóór de verovering door de Spanjaarden.
Vraag en aanbod
In Europa werd aanvankelijk aan cocaïne een heilzame en medische werking toegedicht en het kende daarom grote populariteit. In de jaren zeventig van de vorige eeuw kondigde de Amerikaanse president Richard Nixon de ‘war on drugs’ af, een strijd die na vier decennia nog altijd niet het gewenste resultaat heeft opgeleverd. Logisch, want zonder vraag uit voornamelijk de Verenigde Staten en Europa is er natuurlijk geen aanbod. En tot op de dag van vandaag gaat de drugseconomie onverminderd door, alleen minder expliciet en minder gewelddadig dan in de dagen van Escobar en consorten.
Het kartel van de narcos is vlot geschreven met kennis van zaken, misschien wel Verbeeks beste boek tot nu toe. Wat hij vooral goed duidt, is hoe de verschillende facetten van de drugshandel samenhangen met culturele en sociale ontwikkelingen in Colombia en de Verenigde Staten.
Ongemakkelijke waarheid
Om terug te komen op de opmerking van García Márquez over Escobar: je zou kunnen stellen dat de drugsbazen – los van het geweld en de intimidatie – gewiekste en kundige zakenlui zijn die het in de bonafide zakenwereld ook ver geschopt zouden hebben. Een ongemakkelijke waarheid.
Het kartel van de narcos leest als een aanschakeling van absurde gebeurtenissen, ongelooflijke verhalen en onwaarschijnlijke toevallen die soms bedacht lijken. Maar er is geen letter verzonnen in Verbeeks non-fictiewerk, dat zonder sensatiezucht de wrede en blijkbaar onontkoombare realiteit toont die Colombia heeft beleefd en waarvan de gevolgen nog altijd doorwerken.
Nico Verbeek, Het kartel van de narcos. Opkomst en ondergang van de cocaïnebaronnen, Uitgeverij Just Publishers, Meppel, 2016, ISBN 9789089754714, 256 pag., €18,95
Lees ook ons interview met Nico Verbeek over dit boek.
Recensie is geplaatst op 28-10-2016
