De Tweede Wereldoorlog in Suriname
Mevrouw Grünwald, een oude Surinaamse vrouw, is eigenwijs en heeft een scherpe tong. Over bejaardentehuizen zegt ze: “Als je echter zo verknocht aan je vrijheid bent als wij, kun je beter zelf in je graf laten liggen dan dat ze je opsluiten in een piepklein kamertje om daar te creperen.” Die drang naar vrijheid is niet zo vreemd bij mevrouw Grünwald. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak werd ze, samen met haar familie, door de Nederlandse regering in Suriname, geïnterneerd in Kamp Copieweg omdat ze de Duitse nationaliteit had. Echter, ze was niet geboren in Duitsland en had niets met het naziregime of het nazisme te maken. De debuutroman Het geheim van Mevrouw Grünwald van Diana Tjin (1961) laat een minder bekende kant van de oorlog zien.
Rotte vis
Suriname, toentertijd een Nederlandse kolonie, raakte betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. De Nederlandse gouverneur Kielstra besloot de Duitsers op te sluiten in interneringskampen Bijna zeven jaar lang wordt de familie Grünwald beroofd van haar vrijheid. Om de rust in Suriname te handhaven werden alle Duitsers geïnterneerd, ongeacht hun idealen. Zo eindigen nazi’s en zelfs joden in dezelfde interneringskampen. Het zijn vreselijke jaren van honger en wanhoop. Door de Surinamers wordt de familie Grünwald als landgenoten beschouwd en, zolang dat lukt, brengen ze dagelijks voedsel voor de geïnterneerden. Door de Nederlandse militairen worden ze echter verafschuwd. Als de oorlog dan eindelijk voorbij is, moeten ze nog maanden wachten voor ze terug kunnen naar hun oude levens. De oorlog heeft ze voor altijd veranderd.
In de jaren vijftig moet mevrouw Grünwald met haar kinderen Suriname verlaten. Haar doel is om Duitsland te bereiken, met een tussenstop van een maand in Nederland. Uiteindelijk blijft ze noodgedwongen in Nederland. Hier wordt ze gediscrimineerd, omdat haar kinderen een getinte huidskleur hebben, en omdat ze een Duits paspoort heeft. “Opnieuw maakten ze ons uit voor rotte vis en wat dies meer zij. Je zou denken dat ze daar schoon genoeg van zouden hebben, dat het hen was gaan vervelen. Niets van dat alles. Stuk voor stuk deden ze mee. Heus niet alleen de militairen, heel gewone burgers namen met even groot enthousiasme aan die scheldpartij mee. Dat deden ze overigens niet omdat we hen iets misdaan hadden, maar louter omdat wij Duitsers waren. Het mooist van alles is, dat de meesten van ons nog nooit in Duitsland waren geweest, sommigen geen enkel woord Duits spraken…” Het boek toont een ander gezicht van Nederland tijdens en na de oorlog. Eenmaal in Nederland kan de familie Grünwald de oorlogsjaren maar niet achter zich laten door de dagelijkse vernederingen die ze ondergingen. In Nederland ontmoet ze Anna, een meisje aan wie ze haar levensverhaal vertelt. Mevrouw Grünwald wordt een cruciaal persoon in het levensverhaal van dit meisje.
Beestachtig
Het geheim van mevrouw Grünwald biedt niet alleen een historische perspectief over de oorlog en de periode erna. Het verhaal van de familie Grünwald is fictie, maar de historische achtergronden zijn waargebeurd. Zo werd iedereen in Suriname met een Duits paspoort geïnterneerd en was er na de oorlog weinig aandacht voor ze doordat Nederland te kampen had met de grotere problemen in eigen huis. Het boek behandelt ook de interacties tussen families in hun levensverhalen, en over het leven in een ander land. Alhoewel het een zwaar thema aansnijdt, is het boek ook humoristisch. Mevrouw Grünwald en haar mening zijn vaak lachwekkend, zo zegt ze over mannen: “Begrijp me goed, mannen, het zijn stuk voor stuk niets anders dan ellendige beesten met hun beestachtige gewoontes. Het probleem is, je hebt ze nodig.” Haar grappige, absurde kijk op de wereld is uiteindelijk niets anders dan een uiting van haar frustraties. Verder gaat het boek ook over een tragisch familiegeheim in het leven van Anna, wat het boek nog spannender maakt. Dat dit een debuutroman betreft, is niet te merken. Diana Tjin weet met een eigen, karakteristieke stijl te schrijven en doet hopen dat er meer van dit soort boeiende, gelaagde boeken van haar hand zullen komen.
Diana Tjin is geboren in Amsterdam. Haar ouders zijn afkomstig uit Suriname. Aan de Universiteit van Amsterdam studeerde ze klassieke talen. Ze is werkzaam als catalografe bij de Universiteitsbibliotheek.
Diana Tjin, Het geheim van mevrouw Grünwald, Uitgeverij in de Knipscheer, Haarlem, 2017, ISBN 9789062659548, 231 pag., € 18,50
