De grote verhalen, hoe dikwijls horen we niet: ‘ze zijn niet meer.’ Men heeft het dan over de christelijke heilsboodschap en de marxistische utopische heilsleer. In het begin gingen die uitspraken dikwijls gepaard met opluchting en bevrijding. Naderhand klonk eerder nostalgie en zelfs spijt door. Hoe dan ook, het gemis aan de grote verhalen zou de mensen vandaag als een stuurloos schip op een woelige oceaan heen en weer slingeren.
De grote verhalen stonden tijdens hun bloeiperiode wel haaks tegenover elkaar. Geloof versus atheïsme, liefdadigheid versus strijd voor rechtvaardigheid, een ‘proper’ kapitalisme versus socialisme.
Walter Lotens, moraalfilosoof, wereldreiziger en freelancer deed onderzoek naar het domein waar mensen in de praktijk en van onderuit hun motivatie uit de grote verhalen putten. De bevrijdingstheologie speelde daarbij een cruciale rol. In zijn boek Engagement met of zonder God. Atheïst onder missionarissen laat hij een aantal protagonisten uit Europa en Latijns Amerika aan het woord. Zij getuigen over hun inzet. Daarnaast laten enkele intellectuelen van diverse pluimage hun licht schijnen op de praxis.
In een ‘voormalig’ leven missionaris van de missiecongregatie CICM (Scheut) maakte ik zelf een heuse evolutie door van een conservatieve seminarieopleiding naar een praxis gebaseerd op de bevrijdingstheologie en de marxistische maatschappijanalyse. Na vijftien jaar pastorale praktijk in Guatemala moesten velen onder ons, veiligheidshalve, uitwijken voor de militaire dictatuur.
Uit de getuigenissen in het boek duikt een waaier van paradoxen op. Engagement vanuit het geloof, gelinkt aan de kerk, maar in vele gevallen ver verwijderd van het machtsinstituut. ‘Rome is ver van hier.’ De ‘kleine goedheid’ van religieuzen die zich diep in lokale gemeenschappen nestelden en deel van hen werden zonder de nood aan globale structurele veranderingen uit het oog te verliezen. De marxistische maatschappijanalyse op de voet volgen zonder daarom het historisch inherente atheïsme te omarmen.
Ook het hedendaagse fenomeen van een paus die opschudding verwekt, wordt in het boek aangestipt. De aandacht van Franciscus voor de armen staat paradoxaal tegenover de leer en de macht van het Vaticaan. Zijn kritiek op het falen in de wereld klinkt evenwel niet overtuigend, indien er ook geen kritiek op het ondemocratisch karakter van het kerkelijk gebeuren aan toegevoegd wordt.
Aanbevolen lectuur!
Walter Lotens, Engagement met of zonder God. Atheïst onder missionarissen, Garant Uitgevers nv, ISBN: 9789044133547, Prijs: € 31.9
