Op 2 juli 1994 werd de Colombiaanse voetballer Andrés Escobar (1967 – 1994) doodgeschoten op een parkeerplaats na een bezoek aan een discotheek in Medellín. De tragische dood van de voetbalinternational schokte Colombia, maar lang niet iedereen was verbaasd. Escobar was verantwoordelijk voor het maken van een doelpunt in eigen goal vlak daarvoor op het WK voetbal in de Verenigde Staten. Mede door deze onfortuinlijke blunder verloor Colombia de wedstrijd. Een desillusie. En wellicht verloren mensen uit het illegale gokcircuit grote sommen geld.
Nico Verbeek (1961), Colombia-correspondent voor La Chispa, schreef het boek Eigen doelpunt. Voetbal en maffia in het Colombia van Pablo Escobar. Hierin reconstrueert Verbeek de tragische dood van Escobar en schetst aan de hand van deze gebeurtenis de voetbalwereld van Colombia in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Escobar is anders dan veel van zijn teamgenoten afkomstig uit een middenklassenfamilie. Hij is een linkspoot en heeft een fantastische techniek. Vanwege zijn voorbeeldige gedrag noemen ze hem ook wel el caballero, de heer.
De aanloop naar het WK in 1994 waren zeven vette jaren. Colombia had wereldspelers als aanvoerder Carlos ‘El Pibe’ Valderrama (de ‘blonde Ruud Gullit’), spits Fausto Asprilla (foto) en keeper René Higuita. (1).jpg)
De verwachtingen waren hooggespannen. Onder leiding van coach Francisco Maturana konden ze niet anders dan succes behalen. Zo tipte legende Pelé ze zelfs als favoriet. Het succes steeg spelers naar het hoofd, waardoor de focus verdween en de teamsfeer verziekt raakte.
Traditiegetrouw wedden Colombianen graag op sportwedstrijden, een (illegale) industrie waar miljoenen euro’s in omgaan. De voortijdige aftocht van de Colombiaanse selectie betekende niet alleen de sportieve uitschakeling van de nationale equipe en een vervlogen kans om het door drugs en geweld gehavende imago op te poetsen, maar ook dat mensen veel geld verloren.
Het land was te klein. Mensen waren teleurgesteld. En boos vanwege het geld dat ze verloren hadden. Al snel doken geruchten dat sommige spelers waren omgekocht door de voetbalmaffia om wedstrijden te beïnvloeden. Escobar vond dat het zijn sportieve plicht was om terug te keren naar Colombia, zijn gezicht laten zien en spijt te betuigen. Met fatale gevolgen, zoals bleek.
In de jaren tachtig en negentig neemt de drugsmaffia het Colombiaanse profvoetbal over, legt Verbeek uit. Clubs verworden tot een speeltje, een statussymbool van drugsbaronnen als Gonzalo Rodríguez Gacha en Pablo Escobar (geen familie van). Bij goede prestaties overlaadden drugsbaronnen spelers met dure cadeaus en premies. Bepaalde uitslagen werden verzekerd door voetballers, coaches en arbiters om te kopen. Een andere keus dan de deal te accepteren hadden ze ook niet. Het aanbod afslaan betekende vrijwel zeker ontvoering van een familielid of geweld. Voetbalclubs waren ook ideaal om drugsgeld mee wit te wassen. Toen Pablo Escobar in zijn privégevangenis zat, gingen gerenommeerde spelers regelmatig langs om een potje te voetballen. Dit alles was natuurlijk publiek geheim. Maar, zoals Verbeek uitlegt, deze samenleving was doordrenkt van geweld en het was bijna onvermijdelijk dat het ook terugkwam in de voetbalwereld.
Verbeek is niet over één nacht ijs gegaan. Hij woont sinds 1996 in Colombia en kent het land als weinig anderen. Naast uitgebreid literatuuronderzoek spreekt hij oudgedienden, scheidsrechters en grote namen uit de voetbalwereld. Naast de analyse van Colombia en de omstandigheden en gebeurtenissen die leidden tot de dood van Andrés Escobar besteedt hij ook gedetailleerd aandacht aan het voetbal. Voor lezers die minder in voetbal geïnteresseerd zijn, zullen opstellingen en de weg die de bal aflegde wat veel van het goede zijn. Maar zoals Verbeek in het interview met La Chispa aangeeft, heeft hij ook een echt voetbalboek willen schrijven. Dat is hem zeker gelukt. Je zou het ‘Andere Tijden Sport’ in boekvorm kunnen noemen.
Voor mensen die meer in Colombia geïnteresseerd zijn, blijft er meer dan genoeg over. Naast een gedegen analyse van het land lees je ook grappige feitjes. Bijvoorbeeld dat Che Guevara een blauwe maandag als voetbalcoach in Colombia heeft opgetreden.
Het boek is gepubliceerd onder vlag van Voetbal International. Die verdienen daarvoor een pluim, omdat Eigen doelpunt tussen al die boeken die nu logischerwijs over Brazilië (opnieuw) uitgegeven worden, een goed geschreven en uniek verhaal biedt.
Verbeek heeft ook andere boeken geschreven, zoals Pablo Escobar. De zoektocht naar de man achter de mythe en Ingrid Betancourt. De vrouw die president wilde worden.
Nico Verbeek, Eigen doelpunt. Voetbal en maffia in het Colombia van Escobar, Uitgeverij Voetbal International, 2014, ISBN 9789067970556, 448 pag., € 19,95
