Overleven in een wereld die hen vreemd is, dat moeten hoofdpersonen J. en Elena in de roman Eerst was er de zee van de Colombiaanse schrijver Tomás González (1950). J. en Elena zijn jonge, verwende intellectuelen die hun hippe wereldje in Medellín verruilen voor een afgelegen tropisch eiland aan de Colombiaanse noordkust. Hun ideaal is om een zelfvoorzienend bestaan op te bouwen, terug naar de natuur. Maar hun gedroomde paradijs wordt een hel.
De reis ernaartoe is flink afzien. In het gehucht waar J. en Elena zich vestigen wonen de mensen in eenvoudige houten huizen, zonder enige luxe. Hun eigen finca, boerderij, blijkt flink vervallen en heeft 200 hectare weiland en oerwoud en 26 stuks vee. Godzijdank hebben ze opzichter Gilberto Rendón en zijn vrouw Mercedes in dienst, die de boel draaiende houden. De inrichting van het huis is Spartaans. Gilberto timmert met houten planken een provisorisch bed in elkaar. Er is geen waterleiding, ze wassen zich in een nabijgelegen stroompje. Het dichtstbijzijnde teken van leven is een gehucht met lemen hutten van doña Rosa’s familie. Op een uur lopen ligt een dorpje, waar ze inkopen doen.
Zelfdestructie
Wanneer ze een beetje gesetteld zijn, lijkt het leven langzaam maakbaar te worden. J. leest literatuur, schrijft en denkt na over de toekomst, al rum drinkend. De mooie en aantrekkelijke Elena met haar witte tanden kleurt koffiebruin door zonnebaadsessies op het strand. Maar de rust die heerst is schijn. Hun winkel loopt slecht, de veestapel dunt uit, bankroet ligt op de loer. En de eenzaamheid valt het stel zwaar.
Het moeilijke en onvoorspelbare karakter van Elena katalyseert nog meer rampspoed. Van het begin af aan jaagt de chagrijnige en hooghartige Elena de lokale bevolking tegen zich in het harnas. Onderlinge irritaties tussen J. en Elena groeien uit tot openlijke vijandigheid. Door de omstandigheden halen ze het slechtste in elkaar naar boven. J. grijpt steeds vaker naar de fles. Hoe lang houdt deze gang over de eenrichtingsweg van zelfdestructie nog stand, vragen de lezer, J. en Elena en de dorpsbewoners zich af. Het is een kwestie van tijd voordat de relatie ontspoort, een onvermijdelijke ondergang van onrealistische idealen. Het stormachtige weer weerspiegelt hun toestand. De elementen lijken zich zelfs tegen het tweetal te keren met schijnbaar onophoudelijke slagregens.
Geen ontkomen aan
De kracht van González’ schrijven schuilt in de soberheid en doordachtheid van zijn proza, waarbij sfeer centraal staat. In alle rust drijft hij zijn hoofdpersonen richting het onafwendbare noodlot. Eerst was er de zee is een bedrieglijk eenvoudig verhaal, dat ik een keer moest herlezen voordat ik echt grip kreeg op de volle schoonheid van het verhaal en de taal.
Wie de relatief ontoegankelijke kuststreken van Colombia heeft bereisd, zal de ambiance en de omgeving die González schetst, herkennen. De beschrijving van mensen is confronterend en direct; de tropische hitte en de stank drukken de lezer met J. en Elena meteen in een hoek. De lome hectiek en de viezige chaos, er is geen ontkomen aan.
Bescheiden auteur
Eerst was er de zee is González’ debuutroman en verscheen voor het eerst in 1983. Het verhaal berust op waarheid en is losjes gebaseerd op de gewelddadige dood van González’ broer, die onder vergelijkbare omstandigheden aan de kust om het leven kwam. De titel is ontleend aan de eerste regel van het scheppingsverhaal van de Kogi, een inheems volk van de noordkust van Colombia.
In het nawoord duidt vertaler Jos den Bekker het verhaal met context, een welkome verrijking voor lezers die minder bekend zijn met González’ manier van schrijven en de wereld waarin hij zijn roman situeert.
González is een bescheiden auteur, die vindt dat alles draait om het literaire werk, en niet de publiciteit of de auteur. Daarom zeg ik het maar: lezen deze roman! Op de achterflap van de Nederlandse editie prijken terechte aanprijzingen van de Colombiaanse sterauteur Juan Gabriel Vásquez en internationale media. De roman is inmiddels in het Duits, Frans en Engels vertaald.
Voor het eerste kwartaal van 2017 staat de publicatie van Tomás González’ Duivelspaardjes (Caballitos del diablo) gepland bij uitgeverij Atlas Contact. Jos den Bekker vertaalde eerder González’ roman La luz difícil (Het broze licht), tot op heden nog niet verschenen bij een Nederlandse uitgeverij. Hoogste tijd om alsnog ook die roman te publiceren.
Lees ook het interview met Tomás Gonzalez over Eerst was er de zee op onze website.
Tomás González, Eerst was er de zee, Meridiaan Uitgevers, Amsterdam, 2016, ISBN 9789048825967, 176 pag., €17,50, vertaling: Jos den Bekker
Recensie geplaatst op 9 november 2016
