Rafael Cardoso schrijft een familiegeschiedenis in de schaduw van de Tweede Wereld Oorlog
Het is juli 1930 en de rijke joodse bankier en kunstverzamelaar Hugo Simon en zijn vrouw Gertrud staan op het punt om op hun terras te lunchen met de crème de la crème van Berlijn. Onder de gasten bevinden zich de wereldberoemde wetenschapper Albert Einstein en beeldhouwer Monsieur Maillol. Zonder maar iets te vermoeden staan hun levens op het punt voorgoed en onomkeerbaar te veranderen. Binnenkort zal Hitler aan de macht komen in Duitsland. In de familiekroniek De vlucht van de familie Simon van de Braziliaanse schrijver Rafael Cardoso (1964) volgt men, zoals de titel al doet vermoeden, de reis die de familie Simon maakt om uit handen van de nazi’s te ontglippen.
Gelogen identiteit
In maart 1933 krijgt Hugo (foto) verschrikkelijk nieuws. Hij kan het amper bevatten. Adolf Hitler is aan de macht gekomen. “Von Papen kon zijn veiligheid niet meer garanderen. Had hij een week geleden niet het tegenovergestelde gezegd? Had hij geen garanties van Hitler zelf losgekregen? Ja, maar dat was afgelopen week geweest. Een week was lang tegenwoordig. Een week geleden had Hitlers kabinet nog geen volmachten gehad”, aldus Hugo. Zelfs de joodse elite kan niet ontsnappen aan de realiteit. Halsoverkop vlucht hij met zijn vrouw naar Frankrijk. Ze verwachten snel terug te keren, want “de fascinatie van het Duitse volk voor een autoritair bewind zou snel omslaan in ongenoegen over het verlies van vrijheden”. Dan zou alles als vanouds worden. Hun dochters en schoonzoon vluchten ook mee. De situatie in Europa verslechtert, in Frankrijk dreigen ze uitgeleverd te worden aan Duitsland. Hun enige optie om aan de verschrikkingen te ontsnappen is door met een valse identiteit naar Brazilië te reizen. Net op tijd weten ze Europa te verlaten. In Brazilië moeten ze een totaal nieuw leven vanuit het niets opbouwen, waar ze uit angst om door andere Duitsers verraden te worden in een leugen leven.
De vlucht van de familie Simon is een meeslepend verhaal dat zich afspeelt tussen juli 1930, de periode van de opkomst van Hitler, en april 1945, vlak voor het einde van de oorlog. Via de dagelijkse gesprekken, gedachten en bezigheden van de familie Simon geeft Cardoso de ontwikkelingen in Duitsland gestalte: de opkomst van Hitler en de veranderende behandeling van joden; een Europa dat totaal ontwricht raakt; de massa-executie van joden in alle sociale lagen. De gebeurtenissen worden voelbaar gemaakt door de emoties en ontberingen van de familie Simon. De hamvragen zijn: Hoe bouw je, vanuit een gelogen identiteit en afkomst, een nieuw bestaan op in een vreemd land, in een instortende wereld? En hoe bouw je iets op als je alles en bijna iedereen verloren hebt? In Brazilië is Hugo een “man wiens naam geamputeerd is; een jood zonder godsdienst; een bankier zonder geld; een verzamelaar zonder zijn kunst. Hij is wat er overgebleven is.”
Aanrader
De vlucht van de familie Simon (verschenen onder de Braziliaanse titel O Remanescente) is niet alleen een boeiende familiekroniek. Het is ook een zoektocht van schrijver Rafael Cardoso (foto) om de puzzel van zijn eigen familiegeschiedenis in elkaar te zetten. Want Hugo Simon was zijn overgrootvader. De vlucht van de familie Simon is een indrukwekkende reconstructie van de reis die ze maakten. Het boek is gedeeltelijk fictie, omdat Cardoso niet de kans kreeg om aan overlevenden vragen te stellen. Wel heeft hij zoveel mogelijk onderzoek gedaan, ook in Duitsland, om een zo correct mogelijk beeld weer te geven van hun vlucht naar Brazilië. De historische context is op zo’n manier beschreven dat de gebeurtenissen in Duitsland en Europa een logisch geheel vormen. Complexe materie wordt begrijpelijk weergegeven zonder langdradig te worden. Dit boek is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog, in een gedetailleerd beeld van de historische gebeurtenissen, afgetekend tegenover het leven en ontberingen van de joodse elite uit Berlijn.
Rafael Cardoso, De vlucht van de familie Simon, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2017, ISBN 9789046821978, 431 pag., € 24,99, Vertaling: Ronnie Boley
Recensie is geplaatst op 29-6-2017
