Roman van de Colombiaanse schrijfster Melba Escobar
Ooit viel mijn oog op een etalagepop in Colombia met enorme grote tieten. Vergeef mij deze introductie, maar een ander woord kan ik niet gebruiken. De plastic mannequin had een bovengemiddelde borstomvang, haar buste stond recht en hard vooruit, strak in de getoonde blouse. Uiteraard overdreven, maar het geeft een realistisch beeld van het schoonheidsideaal waar een Colombiaanse aan zou moeten voldoen. Iets wat natuurlijk bijna geen enkele vrouw van vlees en bloed lukt.
In deze setting speelt de roman De schoonheidssalon van Melba Escobar de Nogales (1976) zich af. Gelukkig is de wereld van wellness, afslankmassages en schoonheidsbehandelingen slechts decor en kent het verhaal een diepere laag en enige spanning. Hoofdpersoon Karen Valdés werkt als schoonheidsspecialiste in een schoonheidssalon in de hoofdstad Bogotá. Ze is een jonge, knappe mulattin en bezit een natuurlijke schoonheid. Op het eerste gezicht lijkt ze naïef en goedwillend. De alleenstaande moeder heeft haar vierjarige zoontje noodgedwongen achtergelaten bij haar moeder en bij haar demente oom Juan in Cartagena.
Goed gevulde beurs
In de intimiteit van de behandelingen wordt de salon een soort biechtruimte. Karen is goed in haar vak en door haar innemende persoonlijkheid is ze al snel vertrouwelinge van meerdere klanten. Ongewild raakt Karen betrokken bij de mysterieuze dood van de zeventienjarige Sabrina Gúzman, een van haar klanten. Dit is de kern van het plot, want is Sabrina overleden door een overdosis of is ze vermoord?
Het verhaal wordt grotendeels verteld door de 59-jarige Claire Dalvard, psychotherapeut en klant en vertrouwelinge van Karen. Ze is een rijke, blanke vrouw die in Parijs heeft gestudeerd en na lange afwezigheid is ze weer in Colombia. Ze woont in het noorden van Bogotá, het rijkere gedeelte van de stad.
De schoonheidssalon is een oase van rust en ontspanning in de hectische en vervuilde miljoenenstad, waar een vrouw even tot zichzelf kan komen. Vooropgesteld dat ze een goed gevulde beurs heeft natuurlijk. De Schoonheidssalon is excellent, de meiden die er werken zijn begripvol en bovenal discreet. Karen observeert iedereen om haar heen: aan de make-up, het figuur, de kleding en uitstraling leest ze feilloos de klasse van haar klanten af. In Colombia wordt de samenleving ingedeeld in estratos een tot en met zes, wat een indicatie is van de sociale klasse waartoe iemand behoort. Andere collega’s zijn jaloers op Karen, op haar schoonheid en haar populariteit onder klanten.
Misplaatst superioriteitsgevoel
Het verhaal dat Escobar schrijft is op zich niet heel uitzonderlijk, de roman blijft een beetje eendimensionaal aan de oppervlakte hangen, in de zin dat het verhaal weinig om het lijf heeft en personages niet heel interessant zijn. De kracht van het verhaal zit hem vooral in de werelden die geschetst worden. De wereld van vrouwen en de Colombiaanse maatschappij, met een ongelijke verdeling tussen arm en rijk en afstand tussen mensen die tot uiting komt in taal, kleding en de plek waar je woont.
Niemand ontkomt eraan, iedereen heeft te maken met (voor)oordelen over je ras, hoe je praat en accenten die verraden uit welke streek je komt en tot welke sociale klasse je behoort. Een kille wereld, waar klassenverschil leidt tot misplaatst superioriteitsgevoel. Claire is zeer kritisch op deze maatschappij, maar gaat zelf evenmin vrijuit, wat blijkt uit de afstandelijke manier waarop ze met haar personeel omgaat. Klanten spreken Karen wisselend met u en jij aan, een teken van wie de macht heeft. Escobar zet de hectiek en de onpersoonlijkheid van de grote stad treffend neer: “Het was Karen opgevallen dat in Bogotá de mensen op straat zich alleen met elkaar bemoeiden als er een dode, een overval of een ongeluk was.”
Geschoren schaamstreek
In deze wereld is het met de positie van de vrouw in de Colombiaanse samenleving nog erger gesteld. Vrouwen lijken objecten die hun lichaam plooien naar de wensen van de man: grotere borsten, een geschoren schaamstreek of een facelift. Alles om in de smaak te vallen bij de man die hun geliefde, hun minnaar of hun onderdrukker is. Claire verafschuwt deze positie waarin de vrouw zich laat dwingen, de neppe, oppervlakkige uiterlijkheden van deze “niet biologisch afbreekbare vrouwen”. En: “Deze machokindvrouwtjes…doen me denken aan alles wat verpest en kapot is in een land als dit, waar de waarde van een vrouw wordt afgemeten aan de omvang van haar kont, hoe rond haar borsten zijn en hoe dun haar taille is.”
Over de mannen is Claire nog minder te spreken. “Ik haat ook de kinderachtige mannen, gereduceerd tot de primitiefste versie van zichzelf, altijd op zoek naar een vrouw om te neuken, om als een trofee mee te pronken, om in te ruilen voor een ander of om zich status te verwerven tussen zijn medeneanderthalers.” De mannelijke personages, die niet heel uitgewerkt zijn in de roman voldoen inderdaad aan dat beeld: verkrachting, ontrouw en seksueel geweld domineren. Maar de ergste macho’s bij Escobar zijn misschien wel de vrouwen, zoals Karens moeder Yolanda, die hun dochters onderdanigheid influisteren. “Waar liefde is, is geen condoom.” Niet vreemd dus dat Karen op haar negentiende zwanger raakt.
De aantrekkingskracht van De schoonheidssalon (La Casa de la Belleza) zit vooral in de diepere laag en niet zo zeer in het plot. Als thriller of misdaadroman is het aardig, maar niet bijzonder. Desalniettemin kreeg de roman internationaal veel aanprijzingen en is het in Nederland inmiddels aan een tweede druk toe. En niet gering, het boek is aangekocht door Dramax/Netflix om bewerkt te worden tot een serie. Hopelijk weten ze de lading van de werelden die Escobar neerzet goed te vertalen naar beeld.
Andere titels van Escobar zijn Johnny y el mar (2014), Duermevela (2010) en Bogotá sueña, la ciudad por los niños (2007). Ze werkt als columniste bij de kranten El Espectador en El País.
Melba Escobar, De schoonheidssalon, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam, 2019, ISBN 9789789025451363, 239 pag., €19,99, vertaling: Mia Buursma, e-book ISBN 9789025451387
