Recensies boeken

De Plaats

18 december 2016

Mark Weenink

Soms komt er een boek voorbij dat anders is dan de meeste andere. De plaats van de Uruguayaanse schrijver Mario Levrero (1940 – 2004) is zo’n boek. Het is geen recht-toe-recht-aan roman, maar een bijzonder en ondanks z’n onconventionaliteit toch toegankelijk verhaal, dat een groot publiek verdient.

Maar eigenlijk moet u deze recensie negeren, in Levrero’s optiek. Volgens de Uruguayaan is literaire kritiek namelijk een storende dialoog, zo valt te lezen in het voorwoord, geschreven door de Nederlands-Uruguayaanse schrijfster Carolina Trujillo. Een verhaal is iets tussen de lezer en het boek, vindt de man die ooit een interview met zichzelf (u leest het goed: met zichzelf) schreef.

Kortom, Levrero is geen doorsnee schrijver en afgaand op deze roman beschikt hij over een unieke geest. Hij heeft een uitgebreid oeuvre op zijn naam en geldt in Latijns Amerika als een cultschrijver. Trujillo haalt haar vader in het voorwoord aan en leert ons dat Levrero tot de ‘Raren’ wordt gerekend, een school van Uruguayaanse schrijvers. De plaats is het eerste werk vertaald in het Nederlands. Levrero is een veelzijdig man: fotograaf, humorist, boekverkoper, kruiswoordpuzzelschrijver en scenarist voor strips. Iemand die tot de verbeelding spreekt dus.

Existentiële vraag

In De plaats is een naamloze man aan het woord die ontwaakt in een voor hem onbekende, donkere ruimte. De duisternis scherpt zijn andere zintuigen aan. Wanneer hij een deur opent, belandt hij in een volgende, bijna identieke ruimte en het gaat zo maar door. Hij raakt de tel kwijt en hij kan alleen verder, niet terug. Het gevoel van opgesloten te zijn en desoriëntatie knaagt aan zijn psyche. De zin op deur: ‘Er is geen uitgang, dit is de hel’, die door een voorganger op een deur is gekrast, is een teken aan de wand. Hij wordt depressief en dreigt door te draaien.

Als lezer vraag je je met de hoofdpersoon af: hoe groot is deze wereld en hoe kom je er uit? De constructie meandert schijnbaar eindeloos door met opeenvolgende kamers. Hoe is hij hier terecht gekomen? Ook de lezer is gevangen en raakt zijn richtingsgevoel kwijt.

Naarmate het verhaal vordert rijst de vraag of de ik-persoon niet zo zeer gevangen zit in de wereld om hem heen, maar in zijn ideeën over diezelfde wereld. Hij is op zoek naar uitgang, maar waarom eigenlijk? Deze existentiële vraag houdt hem bezig. In wat voor wereld bevindt hij zich? Kan hij overleven, of zelfs gewend raken? De plaats fascineert de lezer van begin tot eind. In dit boek draait het niet om een plot, maar louter om het idee. De ontwikkeling en de afloop krijgen voornamelijk vorm via een ‘staat van zijn’.

Kever

De plaats is authentieke literatuur, voor liefhebbers. Echte fictie die toont dat alles wat je kunt verzinnen, kán. Levrero schept een nieuw universum. Het is een claustrofobisch verhaal, een verontrustend en een fantastisch existentieel literair experiment, waarin Levrero de lezer vrijwel meteen meesleurt, met de onbekende man mee de onbestemde ruimte en duisternis in, als een fuik waarin je alleen maar verder kunt, en niet terug.

De beklemming, de desoriëntatie van de man en de gezamenlijke nieuwsgierigheid waar dit verhaal heen gaat en hoe het afloopt zijn sterke ingrediënten voor een visueel spektakel op het witte scherm. Het verhaal is sterk filmisch en deed me denken aan Being John Malkovich en Inception (met Leonardo di Caprio). Op literair vlak wijst de uitgever op de parallel met De gedaanteverwisseling van Franz Kafka, de klassieker waarin Gregor Samsa op een ochtend wakker wordt en in een kever blijkt te zijn veranderd.

Het verhaal is in 1984 geschreven, maar door zijn kwaliteit universeel en niet plaatsgebonden doorstaat het moeiteloos de tand des tijds. Levrero gaf later zelf aan dat De plaats (El Lugar) een onbedoelde trilogie vormde met zijn romans La Ciudad en París.

Dank aan Bananafish, een vrij nieuwe en onafhankelijke ‘Uitgeverij voor vreemd genoeg onvertaalde literatuur’, voor het publiceren van dit bijzondere boek, met mooie, retro-cover. Je gunt de schrijver en de uitgeverij zijn publiek.

Meer weten over Mario Levrero? Kijk op http://www.taller-literario.com/mario_levrero.htm (Spaanstalig). Meer weten over uitgeverij Bananafish? Kijk op www.bananafish.nl

Mario Levrero, De plaats, Uitgeverij Bananafish, Amsterdam, 2016, ISBN 97894942254023, 138 pag., €15,-, vertaling: Mariolein Sabarte Belacortu. De roman is ook verkrijgbaar in luxe-editie in linnen gebonden, €50,-, ISBN 9789492254108

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This