Intense roman van de Mexicaanse schrijver Guillermo Arriaga
Internationaal is Guillermo Arriaga een grote naam, vooral als scenarioschrijver van de filmtrilogie Amores Perros, 21 Grams en Babel, die hij maakte met zijn landgenoot, de beroemde regisseur Alejandro González Iñarritu.
In De ontembare wil de jonge Juan Guillermo wraak nemen op een club fanatieke religieuzen uit zijn buurt: de ‘goede jongens’. Die zijn verantwoordelijk voor de dood van zijn broer, ouders en oma. Het verhaal speelt zich af in Mexico-Stad in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, tegen de achtergrond van (kerkelijke) repressie, politiecorruptie en geweld. De andere verhaallijn betreft een Inuit die in het hoge noorden van Canada jaagt op een wolf.
Het is niet moeilijk om mee te leven met Juan Guillermo, een sympathieke en gevoelige gozer. Als hij op zijn zeventiende wees wordt, slaat het gemis van geliefden een enorme krater in zijn leven. Omdat er niet nog meer dood in zijn leven past, redt hij Fang, een wolfshond die de buren willen laten afmaken.
Schijnheilige klootzakken
Tot de dood van zijn broer Carlos gaat het goed met Juan Guillermo. Ondanks een eenvoudige afkomst slagen hun liefdevolle ouders erin om alles opzij te zetten om hun zonen naar een privéschool te sturen. Het gezin woont in Unidad Modelo, een wijk met rafelrandjes in het grote Mexico-Stad. Er is weinig privacy, maar de onderlinge verbondenheid is groot. Huizen staan dicht op elkaar, jongelui springen van dak naar dak, waar het leven zich afspeelt. De buurt is een labyrint voor degenen die het niet kennen.
Carlos is een getapte jongen: hij heeft een chinchillafokkerij op het dak voor hun pelzen en handelt in geestverruimende middelen. Omdat hij weigert smeergeld te betalen aan de politie, wil die van hem af. Maar hij is ze steeds te slim af.
De echte dreiging voor Carlos en Juan Guillermo komt niet van een drugsbende als de Nazi’s, maar van de ´goede jongens´, een ultraconservatieve sekte. Het is hun missie om te jagen op anti-katholieke gedachten en immoreel gedrag. Ze zijn een leger van god met christelijk vuur en onkreukbare moraal. Tenminste, dat vinden ze zelf. Het zijn natuurlijk schijnheilige klootzakken, hypocriete moralisten. Ze spelen voor eigen rechter en zijn verantwoordelijk voor de dood van Carlos. Ook als lezer voel je de verontwaardiging. De autoriteiten weigeren onderzoek te doen en noemen het een ongeluk.
Staccato seksscène
Ook al weet je dat de broer doodgaat, naarmate het moment in het boek nadert, word je als lezer meegezogen in de spanning. Het wrange is dat in zijn jacht op wraak Juan Guillermo verder wegzakt in een moeras van medeplichtigheid. En wat is zíjn aandeel in de dood van zijn broer?
Na ongeveer honderd pagina’s start Arriaga het tweede verhaal. De Inuit Amaruq jaagt op een wolf genaamd Nujuaqtutuq, wat de ontembare betekent en ook de zelfgekozen bijnaam van Juan Guillermo is. Het is een harde overlevingsstrijd in het hoge noorden van Canada. In de extreme kou beschrijft Arriaga een strijd tussen mens en dier. Maar wie jaagt eigenlijk op wie?
Arriaga houdt van spelen met taal. Woorden staan bijvoorbeeld verspreid over een pagina. Een seksscène wordt staccato weergegeven, woord voor woord, punt erachter: “Klaslokaal. Pauze. Stilte. Blikken. Ademhaling. Hartslag. Handen. Rok. Knieën. Dijen. Huid. Strelingen. Blikken. Onderbroek. Ademhaling. Hartslag. Aanraking. Venusheuvel. Vlakbij. Trillen.” Etcetera. Hij schrijft als een serie foto’s, waardoor de lezer het voor zich ziet. Zo beschrijft hij ook het auto-ongeluk van zijn ouders. Het verhaal wordt afgewisseld door korte hoofdstukjes met algemene wetenswaardigheden die verband houden met het verhaal. Arriaga vervlecht de twee verhaallijnen van Juan Guillermo en Amaruq op natuurlijke wijze.
Woeste Bever
De ontembare kent verder mooie personages. Bijvoorbeeld Sergio Avilés, een dompteur die Juan Guillermo helpt Fang af te richten, de wolfshond van de buren. Een speciale rol is weggelegd voor Juan Guillermo’s vriendin Chelo, student geneeskunde. Maar het leven en deze liefde gaan niet over rozen. “Waar kun je schuilen als de vrouw van wie je houdt aan je opbiecht dat ze het met anderen heeft gedaan?” Consuelo is haar echte naam, wat troost betekent, en ze heeft zo haar gebruiksaanwijzing. Guillermo’s vrienden gaan voor elkaar door het vuur en hebben welluidende bijnamen: de Gek, de Woeste Bever, de Eend, de Waterlander, Jaibo, de Aardappel en Knikkers.
De ontembare is een rijk, spannend en tijdloos verhaal. Volgens de auteur is het een boek over liefde, vriendschap en hoop. Het gaat ook over extremisme en botsende denkwerelden. Hoewel achthonderd pagina’s klinken als een marathon, blijf je op adrenaline verder lezen, je moét verder.
Volgens Arriaga is het boek zeker niet autobiografisch, maar is het “geïnspireerd op leven en ervaringen, echte gebeurtenissen en feiten die nooit gebeurd zijn”. In recensies klinkt er ook kritiek op de roman: te veel pagina’s, ongeloofwaardig verloop en er is te veel dierenmishandeling, want het gaat over jacht. Maar daar ben ik het niet mee eens.
.jpg)
De originele titel is El Salvaje en verscheen in 2016. Het werd bekroond met de literaire prijs Mazatlán de Literatura en is in meer dan tien talen vertaald. Andere boeken van Arriaga zijn Nachtbuffel, De zoete geur van de dood en Escuadrón Guillotina, dat niet in het Nederlands vertaald is. Verder is hij regisseur van de films The Burning Plain (2008) en The Three Burials of Melquiades Estrada (2005).
Guillermo Arriaga, De ontembare, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam, 2019, ISBN 9789025450953, 825 pag., €24,99, vertaling: Eugenie Schoolderman en Peter Valkenet
Lees ook ons interview met schrijver Guillermo Arriaga
