Een familiegeschiedenis met Surinaamse wortels, geschreven door Diana Tjin
Edgar is een catalograaf die met pensioen gaat. Voor hem is dit niets anders dan een wanhopig makend uitzicht op een toekomst zonder enig perspectief. Maar juist deze nieuwe fase dwingt hem over zijn verleden en Surinaamse wortels na te denken. De roman De Catalograaf. Een liefdesgeschiedenis van schrijfster Diana Tjin (Amsterdam, 1961) is een fascinerende zoektocht naar de eigen identiteit, gekenmerkt door een bijzondere familiegeschiedenis.
Automata
Vlak na zijn pensioen krijgt Edgar een bijzondere opdracht: het beschrijven van een collectie automata. Een automaat is een niet-elektronisch aangedreven mechanisme in de vorm van een mens of dier. Automata waren bijzonder populair in het 17de en 18de -eeuwse Europa. Een opdracht die hem terugvoert naar zijn kindertijd: zijn moeder restaureerde namelijk beweegbare boeken en was bezig met het creëren van de illusie van leven in het levenloze. Tjin voert de lezer tot de magie van mysterieuze creaties die zelfstandig bewegen:
“Wat is het dan? Is het een fascinatie voor de kunde van de bedenker, een god in zijn eigen universum? Of is het meer de prikkelende illusie dat er leven in zo’n levenloos object schuilt? En daarbij gevolgd misschien het gevoel dat je werkelijk macht bezit over leven en dood op het moment dat je ze tot leven wekt?”
Identiteitscrisis
Maar midden in dit mystieke decor speelt zich een ware drama af. Zijn ouders, Surinamers met Chinese en Portugese wortels, katholiek en joods, wonen in Amsterdam. Ze horen nergens bij. Edgar zal zich zijn hele leven afvragen wie hij eigenlijk is. Zijn moeder heeft het moeilijk, want tot de jaren zestig van de vorige eeuw was het maatschappelijk niet geaccepteerd dat moeders aan het werk gingen. Tjin toont met dit verhaal de impact van een onvervulde werkwens op vrouwen en de gevolgen voor het hele gezin.
Tjin gaat moeilijke onderwerpen niet uit de weg. Ze onderscheidt zich van andere schrijvers door over onderbelichte thema’s over Suriname(rs) te schrijven. In De catalograaf voert ze de lezer naar de kleine gemeenschap Chinese Surinamers (maar vijf procent van de Surinamers is van Chinese origine). En ook naar een andere minderheid, de Joodse Surinamers van Portugese origine. In haar debuutroman, Het geheim van Mevrouw Grünwald, belicht ze een ander vrij onbekend deel van de Surinaamse geschiedenis: de interneringskampen waar Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog opgesloten werden. Joden én nazi’s samen. Boeienede verhalen voor iedereen die over de diversiteit en complexe geschiedenis van Suriname wil leren. Ook het thema discriminatie komt steeds in haar boeken terug.
In een interview voor Boekenbijlage.nl vertelt Tjin meer over haar keuze voor Surinamers met een Chinese of een ander achtergrond hebben: “Mevrouw Grünwald is een blanke Surinaamse vrouw. Los daarvan kan het geen kwaad om op een vanzelfsprekende manier gekleurde mensen op te voeren die de normale beslommeringen kennen van werken, liefde, opgroeien. In de Nederlandse literatuur zijn er maar weinig van dat soort personages. Als ik een verhaal kan vertellen vanuit zo’n onbekend ander perspectief, zou het raar zijn om dat niet te doen. Elke auteur zoekt toch naar iets origineels, en mij is dat in de schoot geworpen.”
Verder is Edgar, net als Tjin, catalograaf. Ook over dit beroep breekt ze met vooroordelen. Voor Edgar biedt dit werk een toevluchtsoord van zijn verleden.
Humor
Tjin is niet bang om zware thema’s aan te snijden. Ze verwoordt dat op zo’n manier dat het luchtig en humoristisch blijft. Dit doet ze bijzonder goed via de vertelstijl van ieder personage, zoals tante Aaltje: “Niet alleen heb ik handen als een volwassen kerel, het ergste is nog wel dat een mens door het soort jeugd dat ik heb gehad, afgestompte hersens krijgt. Daarom ben ik zo dom, gewoonweg een dom wijf ben ik gebleven.”
Het is moeilijk om niet verknocht te raken aan tante Aaltje, die Edgar begeleidt door een moeilijke fase. Haar empathie is sterk ontwikkeld en weet wat iedereen nodig heeft. Een sterk, warm en – al ziet ze het zelf niet – slim mens.
De catalograaf is een boeiend, gelaagd boek met vele gezichten. Het is grappig én tegelijkertijd snijdt het zware thema’s; het legt bloot hoe mensen grip proberen te krijgen op hun problemen. Het biedt een interessante kijk op de geschiedenis van Suriname. Tjin weet op meesterlijke wijze alles met elkaar te verbinden, de automata, de identiteitscrisis, de keuze voor het werk als catalograaf, en de zoektocht naar Edgars Surinaamse wortels.
Diana Tjin is geboren in Amsterdam. Haar ouders zijn afkomstig uit Suriname. Aan de Universiteit van Amsterdam studeerde ze klassieke talen. Ze is werkzaam als catalografe bij de Universiteitsbibliotheek.
Diana Tjin, De Catalograaf, Uitgeverij In de Knipscheer, 2020, ISBN 9789062657940, 223 pag, Prijs € 18,50
