De tweede ronde van de Chileense presidentsverkiezingen op 19 december beloofde erg spannend te worden. Veel mensen binnen en buiten Chili vreesden dat de extreemrechtse kandidaat José Antonio Kast zou winnen en zagen dat als een bedreiging van de democratie. Er ontstond even onvrede toen bleek dat in hoofdstad Santiago te weinig bussen reden om kiezers naar stembureaus te brengen. Maar toen pas de helft van de stemmen was geteld, zag Kast zich al genoodzaakt zijn radicaal linkse tegenstander Gabriel Boric met zijn ruime overwinning te feliciteren.
Hoge opkomst
Kast won de eerste ronde op 21 november met 28 procent van de stemmen, vlak voor Boric met 26 procent. Maar in de tweede ronde verdubbelde Boric dat tot 56 procent, terwijl Kast op 44 bleef steken, een verschil van bijna een miljoen stemmen. De verkiezingen waren in veel opzichten bijzonder. Boric wordt de jongste president ooit van Chili, net 36 jaar als hij 11 maart 2022 wordt geïnstalleerd. Ook was de opkomst veel hoger dan verwacht, 56 procent tegenover 47 procent in de eerste ronde. Deze 1,2 miljoen kiezers meer waren een teken dat deze verkiezing – wel strijd tussen fascisme en democratie genoemd – bij veel mensen leefde. Dat was de veruit hoogste opkomst sinds in 2012 de opkomstplicht was afgeschaft. Ook was het verschil in stemmental tussen de kandidaten sinds het herstel van de democratie in 1990 zelden zo duidelijk als nu.
Hoe kon dat verschil zo groot worden? Vooral omdat de aanhang van Kast niet groeide. In de eerste ronde kregen hij en twee gematigder rechtse kandidaten die zich daarna achter Kast schaarden, samen 3,7 miljoen stemmen, maar 19 december haalde Kast alleen er minder: 3,6 miljoen. Boric en drie centrum-linkse kandidaten kwamen samen eerst op 3,2 miljoen, maar in de beslissende ronde Boric alleen op 4,6 miljoen. Kast wist vrijwel geen stemmen in het politieke centrum te winnen, dat ging bijna geheel naar Boric. Ook in rijke wijken in Santiago boekte Kast geen winst; daar had bijna iedereen al rechts gestemd. Boric won vooral veel extra stemmen in Santiago en de grote havenstad Valparaíso. Daar haalde hij 60 procent van de stemmen, terwijl de opkomst boven het landelijk gemiddelde lag.
Nieuwe generatie
Veel van die nieuwe kiezers zijn jongeren, die zich niet bang laten maken door verhalen van Kast over criminaliteit en migranten. Een nieuwe generatie begint het stokje over te nemen van nog door de dictatuur (1973-1990) getekende politici. Boric wordt de eerste president die is geboren na de militaire staatsgreep tegen de socialistische president Allende in 1973; hij was pas vier jaar toen de dictatuur in 1990 eindigde. In maart 2022 moet de rechtse president Sebastián Piñera een de presidentiële sjerp overdragen aan de 36 jaar jongere Boric. Die wist als studentenleider een decennium geleden Piñera in zijn vorige ambtsperiode stevig in het nauw te brengen.
In zijn overwinningstoespraak benadrukte Boric dat hij de president van alle Chilenen zal zijn, zorg zal dragen voor democratie en mensenrechten en bruggen slaan tussen bevolkingsgroepen en partijen. Hij bedankte zijn tegenstanders, onder wie ook Kast. Boric ondersteunt ook nadrukkelijk het maken van een nieuwe, meer democratische en sociale grondwet, waartegen Kast zich juist altijd heeft verzet.
Dat neemt niet weg dat Boric een zware taak wacht. Hij was de kandidaat van radicaal linkse partijen, die ongeveer een kwart van de parlementszetels bezetten. Ook samen met parlementariërs van centrumlinkse partijen die hem in de tweede ronde steunden, heeft hij geen vaste meerderheid in het parlement. Het wordt dus moeilijk om de in de sociale uitbarsting van eind 2019 geëiste sociale hervormingen te verwezenlijken. En welke partijen gaan aan de regering deelnemen en zijn bereid aan zulke hervormingen te werken en daarbij compromissen te sluiten? De jonge Boric is al acht jaar een prominent parlementslid, maar heeft geen bestuurlijke ervaring. Wel heeft hij zich afgelopen tijd een bekwaam onderhandelaar en getoond die goed kan communiceren. De perspectieven op een democratische en socialer Chili zijn in elk geval verbeterd met zijn overwinning.
