De prominente taskforce Lavo Jato (Wasstraat) van Braziliaanse aanklagers werd woensdag officieel ontbonden. Het was het symbolische einde van een onderzoekseenheid die aanvankelijk werd geprezen voor het aanpakken van straffeloosheid onder de politieke en zakelijke elite van het land, maar onlangs onder vuur lag vanwege beschuldigingen van vooringenomenheid in haar onderzoeken.
Het onderzoek begon in maart 2014 en onderzocht de geldwissel op de zwarte markt waaronder een benzinestation in de hoofdstad Brasilia, maar het ontdekte al snel miljarden dollars aan smeergeld in verband met bouwcontracten die waren toegekend door de staatsoliegigant Petrobras. Onderzoekers ontdekten dat een groot deel van de illegale fondsen naar de partijkas en de zakken van politici ging.
Voormalige presidenten, onder wie Luiz Inácio Lula da Silva uit Brazilië, Alejandro Toledo uit Peru, Ricardo Martinelli uit Panamá en Mauricio Funes uit El Salvador, zaten allemaal een tijdje gevangen als gevolg van het onderzoek naar autowasstraten, evenals topmanagers van de grote bouwbedrijven Odebrecht, Andrade Gutierrez, Queiroz Galvão en Camargo Correa. Odebrecht heeft zichzelf onlangs omgedoopt tot Novonor.
Het kantoor van de federale aanklagers in de staat Paraná zei in een verklaring dat de negen leden van de taskforce zijn toegewezen aan een groep die de georganiseerde misdaad bestrijdt, genaamd Gaeco. Vijf van hen zullen het onderzoek naar Wasstraat voortzetten, terwijl vier geheel nieuwe verplichtingen aangaan.
De Wassstraat-operatie in Paraná arresteerde 295 mensen, bracht aanklachten in tegen 533 mensen en verzekerde gevangenisstraffen voor 174 mensen, aldus de verklaring. Het onderzoek confisqueerde meer dan 4,3 miljard reais (€ 670 miljoen).
Uitgelekte berichten verkregen door nieuwswebsite The Intercept Brasil in 2019 onthulden dat Sergio Moro, destijds een federale rechter die werd gezien als de speerpunt van de sonde vanuit Paraná, samenwerkte met de officieren van justitie van Wasstraat op manieren die ethische grenzen hebben overschreden en mogelijk gevangenisstraffen hebben beïnvloed. Voor de voormalige president Lula wordt verwacht wordt dat de hoogste rechtbank van Brazilië in de komende maanden zal beslissen of zijn veroordelingen op die gronden moeten worden vernietigd.
Lula werd in april 2018 achter de tralies gezet, waardoor hij feitelijk buitenspel werd gezet tijdens de presidentiële race van dat jaar. De winnaar van die verkiezing, Jair Bolsonaro, voerde campagne op een platform van wet en orde en beloofde Wasstraat onderdeel te maken van de anticorruptie-infrastructuur van de overheid. Moro werd zijn minister van Justitie, om pas afgelopen april af te treden terwijl hij beweerde dat de president had geprobeerd ongepast tussenbeide te komen bij de federale politie. Inmiddels is het tempo van de onderzoeken van Wasstraat afgenomen. Bolsonaro zei in oktober vorig jaar dat Wasstraat stopte omdat zijn regering vrij is van corruptie.
Fabiano Angelico, een onderzoeker op het gebied van corruptie en voormalig consultant voor Transparency International in Brazilië, zei dat sleutelfiguren van de taskforce fouten hebben gemaakt die tot het einde hebben geleid, waaronder een sterke politieke voorkeur. Maar hij voegde eraan toe dat het dankzij hen is dat Brazilianen voor het eerst begrijpen wat er gebeurt als een wijdverbreid transplantaat wordt blootgelegd en hoe machtsstructuren bewegen om onderzoeken te stoppen.
“Politieke leiders hebben niets gedaan met de resultaten van het onderzoek, inclusief Bolsonaro,” zei Angelico. “De strijd tegen corruptie is een politiek wapen. Als het politieke gebruik eenmaal is versleten, heeft het de neiging aan belang in te boeten, en dat is wat hier gebeurde.”
