Desi Bouterse (1945), zittend president van Suriname, kan tevreden zijn met de parlementsverkiezingen van 25 mei jongstleden: 27 zetels voor zijn partij NDP. Tegenstrever Chandrikapersad Santohki, aanvoerder van het oppositieverbond V7, erkende met 17 zetels zijn nederlaag en “boog zijn hoofd voor de democratie”. Begin juni wordt de zetelverdeling officieel bekend en kan het parlement een president kiezen. Daarvoor is een tweederde meerderheid in het parlement nodig, namelijk 34 van de 51 zetels. Een tweede termijn kan Bouterse nauwelijks ontgaan.
In eigen land is Bouterse mateloos populair, tot verbazing en verontwaardiging vaak van Nederland: couppleger, verantwoordelijk voor de Decembermoorden van 1982, hoofdrolspeler in de Binnenlandse Oorlog en in Nederland bij verstek veroordeeld wegens drugshandel. In Desi Bouterse. Een Surinaamse realiteit portretteert Nina Jurna (1969) de man die al sinds de jaren tachtig een machtsfactor van belang is en schetst daarmee de recente geschiedenis van de voormalige Nederlandse kolonie. Jurna woonde en werkte er van 2000 tot 2010 als correspondente.
Die Nederlandse verbazing en verontwaardiging irriteren Jurna. Daarom, en om de eenzijdige focus van de media aan te vullen, schrijft ze dit boek. “Mensen in Suriname zijn niet gek om op Bouterse te stemmen. Je kunt Suriname alleen begrijpen, als je je verdiept in de afgelopen tien jaar.” Bij de Surinaamse gemeenschap in Nederland en tegenstanders van Bouterse in Suriname zelf is evenmin begrip voor haar onderwerp van keuze. Jurna is zich daarvan bewust en verantwoordt zich tussen de regels door. Begrijpelijk, maar niet per se noodzakelijk.
Dat Bouterse in 2010 tot president verkozen werd, is goed te verklaren volgens Jurna. Met zijn charisma, sterke persoonlijkheid en als man van het volk spreekt hij de veelal jonge Surinaamse bevolking aan. Bovendien heeft hij een eigen visie: hij vindt dat Suriname zich moet richten op zichzelf en de regio, in plaats van de hand op te houden naar Nederland. Een groter contrast met zijn voorganger Ronald Venetiaan was nauwelijks denkbaar. Mede daaraan dankt Bouterse zijn verkiezing, betoogt Jurna, want Venetiaan was saai, elitair en te veel gericht op Nederland. Daarnaast wilde de bevolking Bouterse op zijn minst het voordeel van de twijfel geven. Het dictatoriale en bloedige verleden leeft slechts bij een minderheid van de bevolking. Driekwart van de Surinamers is na de Decembermoorden geboren en weet nauwelijks iets van de kwestie.
Hoewel er nog genoeg te doen is, heeft Suriname de afgelopen vijf jaar vooruitgang geboekt. De regering Bouterse heeft – weliswaar minder dan beloofd – een paar duizend woningen gebouwd, minimumloon, verplichte ziektekostenverzekering en pensioen ingevoerd en kinderbijslag verhoogd. Jurna legt uit dat Suriname zich dit kan permitteren door de groeiende economie, dankzij hoge olie- en goudprijzen. Nu die flink gedaald zijn, lopen de tekorten snel op en het is de vraag hoe de regering deze nieuw verworven welvaart kan handhaven.
Een andere reden waarom Bouterse het boven verwachting goed heeft gedaan, is dat hij aanvankelijk brak met de Surinaamse traditie om ‘eigen mensen’ op belangrijke posities te benoemen. Hij benoemde mensen vanwege hun kwaliteiten. Gaandeweg was dat niet vol te houden en zijn er schandalen geweest. Maar, zegt Jurna, de mensen voelen en zien dat het beter gaat en accepteren het dus. Er is geen protestcultuur. Die fatalistische, godvrezende houding noemt ze typisch Surinaams. En in zo´n kleine gemeenschap kent iedereen elkaar en je komt elkaar vroeg of laat tegen.
Toch mag je dit Suriname ook niet te zwaar aanrekenen, nuanceert Jurna. Het is een jong land, pas sinds 1975 onafhankelijk. Door etnische diversiteit en geschiedenis is het land nooit een echte eenheid geworden. De erfenis van slavernij en kolonialisme werkt nog altijd door in de samenleving. Wat dat betreft stelt Jurna Brazilië, waar ze sinds 2011 als journaliste woont en werkt, als voorbeeld. De grote buur is een eenheid, ondanks verschillende etniciteiten van migranten, slavernij en koloniaal verleden. En daar wil de jeugd wél weten wat er gebeurd is in het nabije, dictatoriale verleden.
Terug naar Bouterse. Nog een reden waarom Suriname het beter doet dan voorheen, is dat zijn partij, de NDP, de enige echte multiculturele partij is. Onder de aanhangers bevinden zich Creolen, Javanen, Hindoestanen en Chinezen. En dat is bijzonder in een land waar traditioneel altijd langs etnische lijnen gescheiden is gestemd. Vooral jongeren stemmen niet meer automatisch op de partij van hun ouders.
Stilistisch is er weinig aan deze biografie op te merken, behalve hier en daar wat herhaling in teksten, waarschijnlijk omdat hoofdstukken los van elkaar en tussen de bedrijven door zijn geschreven. Jurna maakt in vogelvlucht inzichtelijk wie Bouterse is en wat zijn rol is in Suriname. Het is een mooie aanwinst voor de uitgebreide Surinamebibliotheek van uitgeverij Conserve. Bij het boek zit een dvd met daarop een interview van Jurna met Bouterse, toen ze hem in 2005 opzocht op zijn landgoed in het Surinaamse binnenland.
Nina Jurna, Desi Bouterse. Een Surinaamse realiteit, Uitgeverij Conserve, Schoorl, 2015, ISBN 9789054293885, 223 pag., €22,50 (inclusief dvd)
Op onze site leest u ook een interview met Nina Jurna.
