Recensies boeken

Ontrafeld. Een culturele roman

22 december 2022

Mark Weenink

De roman als zoektocht, tussen Nederland en Peru

‘Op reis om de weg naar jezelf te vinden’, als motto van een roman. Zweverig? Romantisch? Misschien, maar het valt reuze mee als je Ontrafeld. Een culturele roman van Saskia Tegels (1970) leest. Het is losjes gebaseerd op ervaringen uit haar eigen leven. Het is fictie over reizen, eenzaamheid overwinnen en doorgaan.

Centraal staat de zesentwintigjarige Ana, een dorpsmeisje uit Twente. Ze studeert Latijns-Amerika Studies en culturele antropologie in Utrecht. Daarbij hoort op kamers gaan, in een studentenhuis vlak bij de Utrechtse binnenstad. De huisgenoten delen lief en leed, kletsen, samen koffie drinken, eten en stappen tot in de vroege uurtjes.

Ana gaat naar Lima, Peru om stage te lopen, in. Als half Molukse, half Nederlandse – ze is donker en klein van gestalte – valt ze nauwelijks op tussen de Peruanen. Het is een sprong in het diepe, afreizen naar dit onbekende land. Het is de tijd vóór internet, er valt weinig van tevoren uit te zoeken. Dat is niet erg, want meestal komt alles goed.

Schoenpoetsers

Lima is een grijze woestijnstad aan de kust, zo merkt ze al snel. De drukte is enorm door de aanwas vanaf platteland naar de stad, mensen die gevlucht zijn voor armoede en geweld. Het verhaal speelt in de periode 1990 – 1996, Peru beleeft een roerige tijd. Angst voor terreuraanslagen van guerrillabeweging Lichtend Pad ijlt nog na in het Andesland. Zware economische tijden en politieke turbulentie verergeren de onzekere situatie.

Ana woont in La casa roja (het rode huis) in de wijk Miraflores, het betere deel van de stad. Het is een soort internationaal studentenhuis, met veel huisgenoten, vooral twintigers, studenten, werkenden, expats. Is ze in eerste instantie wat op zichzelf, al gauw kruipt Ana uit haar schulp.

Langzaam went ze aan de andere omgangsvormen in Peru, andere beleefdheidsvormen, een andere samenleving. Na veel lezen en luisteren thuis in Nederland stort ze zich volop in het echte Peruaanse leven. Nieuwe vrienden maken is vanzelfsprekend, afscheid nemen ook, door het verloop van bewoners.

Haar stage bestaat uit kantoorwerk en veldwerk bij een idealistische stichting, die arme mensen probeert te ondersteunen. Ze leert straathoekwerken, ontmoet schoenpoetsers en straatkinderen. Het team maakt lange dagen, werk en privé lopen door elkaar heen.

Studieboeken

Ana gaat ook naar Cusco, de oude Incastad in de bergen, waar minder zuurstof is en je dus al snel buiten adem bent. Vanuit daar trekt ze het binnenland in, een geïsoleerd gebied met een gebrekkige infrastructuur. Het is een hard leven voor de bewoners, de problemen zijn legio. Armoede, kindermishandeling, tienerzwangerschappen, financiële problemen, kinderarbeid, drankmisbruik, et cetera.

De belevenissen in Peru mengt Tegels met flarden colleges en discussies van haar studie in Utrecht, waardoor de lezer wat achtergrond van Peru krijgt bij het verhaal. Gezien Ana’s en Tegels’ achtergrond is het dus niet vreemd dat er verwijzingen opduiken naar schrijver Mario Vargas Llosa en De diepe rivieren, de klassieke roman over het Peruaanse hoogland van José Maria Arguedas. Na de opgedane kennis uit zulke romans en studieboeken, is het nu tijd voor Ana om het echte leven en overblijfselen uit de geschiedenis in te duiken.

Ana kijkt met verwondering en nieuwsgierig om zich heen. Een docent in Utrecht voorspelde haar terecht: reizen verdiept je leven, andere culturen ontdekken en leren kennen.

Fragmentarisch

Ana is overal welkom, eten en drinken wordt met haar gedeeld. Alsof ze er al jaren woont, is het mi amor, liefje, mi niña, enzovoort. Haar Spaans en Engels gaan met sprongen vooruit. En ze maakt kennis met het Inheemse Quechua, een gevoelige, poëtische taal.

Je kunt merken dat de auteur Peru-ervaring heeft, dat merk je aan details van vervoer, de sfeer en het eten: Inka Kola (de knalgele, nationale frisdrank), tamales, emoliente, ga zo maar door. Tegels woonde en werkte er van 1996 tot 2010. Ze houdt duidelijk van en is geïnspireerd door het land en de mensen die er wonen.

Tegels heeft een prettig leesbaar boek geschreven, hoewel stilistisch niet altijd vlekkeloos. Klein puntje van kritiek: de overgang binnen het verhaal van Peru naar Utrecht is wat abrupt. En de passage waar Ana naar Iquitos gaat, een jungletripje om de toerist uit te hangen, staat los van het verhaal. In die zin is het boek soms wat fragmentarisch. Maar dat mag de pret niet drukken.

Levenslust

Lezers die in Utrecht gestudeerd hebben, zullen de sfeer die Tegels neerzet goed herkennen en terug denken aan hun eigen studietijd. College op de Drift, een afscheidsborrel op Ledig Erf. Het wonen in een studentenhuis, je verplaatsen op een brakke tweedehandsfiets, in de kleine uurtjes naar huis gaan na een avondje stappen.

Er zit veel gevoel in de roman en bij mij roept het nostalgie op naar een onbezorgde periode. Een tijd van studeren en jeugd. Terug in Nederland begint Ana aan de rest van haar leven, ontdekken, genieten. De levenslust spat ervan af.

Saskia Tegels, Ontrafeld, KNOW Uitgeverij, Rotterdam, 2022, ISBN 9789083230306, 308 pag., €21,95 (geen verzendkosten)

De omslag van het boek is ontworpen door Luca de Bruin, de foto van de auteur is gemaakt door Gianluca Lucchetti.

U kunt het boek bestellen via https://ontrafeldsaskia.plugandpay.nl/checkout/winter

Meer informatie over Saskia Tegels www.enlacecreatiefleiderschap.nl.

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This