Archeologische objecten uit Mexico nu te zien in Leiden
Chocolade. Bij velen een reden om te watertanden, denkend aan de heerlijke zoete smaak van de felbegeerde lekkernij. Maar wat de meesten niet weten, is dat we dit woord gebruiken dankzij de Azteken – Xocolatl in het Nahuatl. En niet alleen wij, ook de Amerikanen, Russen en Japanners doen dit. De bijzondere erfenis van de Azteken is momenteel te bewonderen in de tentoonstelling van het Leidse Museum Volkenkunde.
Precies 500 jaar geleden viel het Azteekse rijk in handen van de Spaanse conquistadores. Na de invasie deden de Spanjaarden hun best om de Azteekse beschaving volledig uit te roeien. Zo bouwden ze op de Azteekse hoofdstad – Tenochtitlan – met de stenen van de toen bestaande gebouwen een nieuwe stad op: het huidige Mexico-Stad. Toch lukte het de Spanjaarden niet om de Azteekse beschaving te vernietigen. Met overgebleven archeologische objecten, historische bronnen en de nog bestaande culturele erfenis vertelt het Museum Volkenkunde het verhaal van de Azteken.
‘Tenochtitlan’ door Diego Rivera
De tentoonstelling begint met een sterke inleiding over de Azteken: hun erfenis. Op een groot beeldscherm zijn het oude Tenochtitlan en het huidige Mexico-Stad te zien, ook het maken van textiel toen en nu en festivals in verleden en heden. De erfenis van de Azteken is nog springlevend, is de boodschap. De nazaten van de Azteken leven in een land gekenmerkt door koloniale verhoudingen. Door middel van video’s en persoonlijke verslagen toont de expositie dat de inheemse volkeren grote uitdagingen het hoofd moeten bieden: discriminatie, het verloren gaan van tradities, religie en taal – het Nahuatl. Daartegenover staat de sterke wil om de taal te behouden, de discriminatie zichtbaar te maken en de tradities levend te houden.
Hekserij, duivel en dood 
Dankzij verschillende bronnen, zoals inheemse boeken, koloniale beschrijvingen, archeologisch onderzoek en vergelijking met de cultuur en taal van nog bestaande inheemse volkeren, weten we het een en ander over de Azteken. De koloniale beschrijvingen moeten we met een kritische blik bekijken; de Azteken worden veelal geassocieerd met wreedheid en barbaarsheid. Dat is het gevolg van een overdreven beeld dat de Spanjaarden bewust creëerden. Daarnaast begrepen zij de belevingswereld van de Azteken vaak niet goed. In de tentoonstelling zijn diverse archeologische objecten te zien die schedels en botten afbeelden. Geen bijzonderheid in het hedendaagse Mexico, waar de overledenen jaarlijks groots worden herdacht tijdens het festival Dag van de Doden – op 1 en 2 november (Allerheiligen en Allerzielen). Ook dan spelen schedels en botten een belangrijke rol. Ze staan – en stonden ten tijde van de Azteekse rijk – symbool voor liefde, leven en voorouders. De Spanjaarden begrepen dit niet en dachten vooral aan hekserij, de duivel en de dood. Ondanks hun vernietigingsdrang lukte het de conquistadores niet de bijzondere band met de voorouders te verbreken.
Zonnesteen
De zonnesteen
De Azteekse zonnesteen is misschien wel het bekendste symbool van de Meso-Amerikaanse beschaving. Het originele stuk weegt zo’n 25.000 kilo en illustreert de Azteekse kosmos. In de tentoonstelling is een replica te zien. Het museum maakt uitstekend gebruik van beeld en geluid om de complexiteit van de kosmos en de kalender van de Azteken met verhalen uit te leggen met projecties op de replica. Dit is zonder twijfel een van de hoogtepunten van de tentoonstelling. Verder zijn hele bijzondere archeologische objecten te zien, die allerlei facetten van het leven van de Azteken weergeven. Daarbij komen de wereld van de goden, handeldrijven en oorlog voeren uitgebreid aan bod. Ook krijgt de stad Tenochtitlan een speciale plaats in de tentoonstelling.
Codex Borgia, precolumbiaans schrift
Sommige van de archeologische topstukken zijn voor het eerst buiten Mexico te zien. Hoe bijzonder is dat! Zaal na zaal wordt het oog van de bezoeker geprikkeld met prachtige objecten. Je wordt letterlijk ondergedompeld in de wereld van de Azteken. Maar ook geeft de tentoonstelling stof om over na te denken. Want de inheemse bevolkingsgroepen staan nu voor uitdagingen waar de Azteken ook mee te maken hadden. Ze proberen die Azteekse erfenis op oude en nieuwe manieren te behouden. Na het bezoeken van de tentoonstelling zul je toch anders kijken naar dat stukje felbegeerde chocolade.
Wanneer: tot en met 22 februari 2022.
Waar: Museum Volkenkunde, Steenstraat 1, 2312 BS Leiden. www.volkenkunde.nl
