Roman van Isabel Allende over ouders, kinderen en onmogelijke keuzes
In haar nieuwste roman De wind kent mijn naam schrijft Isabel Allende over actuele thema’s zoals de problematiek van (illegale) migratie in de Verenigde Staten en het geweld in Midden-Amerika. Maar het fundament wordt gevormd door waarden die van alle tijden zijn: solidariteit en (naasten)liefde en de onmogelijke keuzes die mensen moeten maken om te overleven. Of het nu de jaren dertig van de vorige eeuw zijn, of de jaren twintig van onze eigen tijd.
kindertransport
In Hoek van Holland, het dorp waar ik opgroeide, staat langs de Nieuwe Waterweg een monument: zes kinderen met koffers, tassen en een vioolkist. De bronzen beeldengroep is gemaakt door de Duits-Brits-Israëlische beeldhouwer Frank Meisler en is een herinnering aan de kindertransporten die vanaf december 1938 tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog joodse kinderen uit Duitsland, Polen, Oostenrijk en Tsjechoslowakije naar Engeland brachten. In Hoek van Holland stapten ze uit de trein en op de boot naar Harwich. Een van de jongens zou zo maar Samuel Adler kunnen zijn, een van de hoofdpersonen in het nieuwste boek van Isabel Allende, De wind kent mijn naam.
Het verhaal begint in Wenen waar de vijfjarige muzikale Samuel een onbezorgde jeugd heeft die ruw wordt verstoord tijdens de Kristallnacht van 9 en 10 november 1938. De vader van Samuel raakt vermist en zijn wanhopige moeder neemt het moedige besluit haar jonge zoon met een van de kindertransporten naar Engeland te sturen. Het wordt de redding van Samuel, maar zijn ouders ziet hij nooit meer terug. Een levenslang trauma is het gevolg.
Kinderen in kooien
Meer dan tachtig jaar later spiegelt een andere treinreis zich aan die van Samuel: de zevenjarige Anita vlucht met haar moeder uit El Salvador, weg van het geweld, op zoek naar vrijheid en veiligheid in de VS. Het is de tijd van president Donald Trump, al wordt hij niet met naam genoemd, en diens inhumane migratiebeleid waarbij kinderen, ook heel jonge, bij aankomst aan de grens van hun ouders gescheiden werden. De beelden van de kinderen, in kooien opgesloten als misdadigers, huilend om hun vader en moeder, gingen de wereld over en zorgden voor een golf van protest, ook in de VS zelf. Bij de presentatie van De wind kent mijn naam vertelde Allende dat deze beelden en het beleid van Trump de inspiratie vormden voor dit boek.
Ook Anita wordt van haar moeder gescheiden en komt alleen terecht in een opvangcentrum in Nogales, Arizona, dicht bij de grens met Mexico. Moeder Marisol wordt gedeporteerd, zonder dat ze afscheid heeft kunnen nemen van haar dochtertje. Wat dan volgt is een knap gecomponeerd verhaal, waarin een Californische sociaal werkster en een advocaat aan de slag gaan om asiel voor Anita aan te vragen en tegelijkertijd op zoek gaan naar Marisol.
Ontluikende liefde
Foto door Lori Barra
Zonder te veel prijs te willen geven van de inhoud van het boek (lees het vooral zelf!) kan ik wel zeggen dat Allende er goed in slaagt om de verschillende verhaallijnen bij elkaar te brengen. Ook al bevatten de levensgeschiedenissen van Samuel, Marisol en Letitia, de Salvadoraanse huishoudster van Samuel, in feite elk op zich genoeg elementen voor een zelfstandige roman. En dan heb ik de ontluikende liefde tussen sociaal werkster Selena en advocaat Frank nog niet eens genoemd. Het is bijna te veel voor één boek, want Allende vlecht er bij monde van Selena, werkzaam voor het Magnolia project, een organisatie die migrantenkinderen opvangt en begeleidt, veel informatie over de migratiecrisis doorheen. En door het grote aantal personages komt niet iedereen even goed uit de verf. Want hoe is Martin, de kleinzoon van Samuel, zo ontspoord? Is zijn personage alleen toegevoegd aan het verhaal om de eenzaamheid van Samuel te accentueren? Martin wordt verder niet uitgewerkt en had wat mij betreft weggelaten kunnen worden. Ook zonder hem is het trauma van Samuel invoelbaar.
Maar qua thematiek weet Allende waarover ze schrijft. Haar eigen stichting, de Fundación Isabel Allende, ondersteunt onder andere opvangprojecten voor migrantenkinderen en ze heeft veel research gedaan voor haar boek. Tot in detail: zo vertelt Selena over haar helderziende grootmoeder Dora die deelneemt aan een onderzoeksprogramma naar paranormale verschijnselen van Chapman University. Toevallig heb ik aan deze universiteit in het zuiden van California gestudeerd; en ja, ze publiceren jaarlijks een rapport over paranormale verschijnselen in relatie tot het aantal Amerikanen dat hierin gelooft. Maar ook verder klopt de informatie die in De wind kent mijn naam verwerkt is. Zoals het bloedbad in El Mozote, een dorp in El Salvador waarbij het leger in december 1981 negenhonderd burgers vermoordde, dat in het verhaal de directe aanleiding vormt voor de vader van Letitia om met zijn dochter naar de VS te vluchten.
talent voor verhalen
Misschien duizelt je het nu als lezer, met al die verschillende personages die hier slechts kort aangestipt worden? Want 
Samuel en Anita hebben dan wel eenzelfde traumatische ervaring meegemaakt, maar hoe komt het meisje uit El Salvador terecht in het Californische huis van de bejaarde man die ruim tachtig jaar eerder uit Wenen vluchtte voor het geweld van de nazi’s? Welke rol speelt huishoudster Letitia? En grootmoeder Dora Durán, waarmee de sfeer van Allendes eerste roman Het huis met de geesten wordt opgeroepen? En dan heb ik lang niet iedereen van de soms zeer kleurrijke personages genoemd.
Je leest een roman van Isabel Allende niet om mooie zinnen die je bijblijven, of om goed gekozen metaforen. Je leest haar boeken om het verhaal dat ze vertelt. Met De wind kent mijn naam bewijst Allende dat ze ook na drieëntwintig romans nog niets heeft ingeboet op haar talent van verhalenverteller.
Foto van de auteur is gemaakt door Lori Barra.
Lees ook onze recensie van Bloembad van zee, De winter voorbij en Ripper
Isabel Allende, De wind kent mijn naam, Wereldbibliotheek, 2023, ISBN 9789028453104, ISBN E-BOEK 9789028453111, 288 pagina’s, € 24,99 (paperback) of € 12,99 (E-boek), vertaling: Marjan Meijer
