El Salvador accepteert als eerste land ter wereld de bitcoin als wettig betaalmiddel
Arm El Salvador, zo ver van God en zo dicht bij virtuele rijkdom. Die gedachte bekroop me toen media over de hele wereld berichtten dat het Midden-Amerikaanse land sinds 7 september de bitcoin (BTC) als wettig betaalmiddel accepteert. Dit is een gedecentraliseerde digitale munt die werkt zonder toezicht of controle van centrale banken.
Nayib Bukele, die in 2019 tot president werd gekozen, ziet de cryptomunt als middel om de economie van zijn land te stimuleren en minder afhankelijk te maken van internationale financiële instellingen zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank. En minder afhankelijk van de Amerikaanse Federal Reserve, want in 2001 koppelde El Salvador de nationale munt colón aan de Amerikaanse dollar.
Een gebrek aan zelfvertrouwen kan Bukele niet verweten worden. Als relatieve jongeling – geboren in 1981 – loopt hij over van bravoure en een soort vooruitgangsgeloof. Daardoor, en in combinatie met zijn achtergrond als marketeer, is het niet vreemd dat hij openstaat voor vernieuwende ideeën. Regelmatig gebruikt hij Twitter om een statement te maken of de aandacht te trekken. Zo twitterde hij dat El Salvador de energie van vulkanen gebruikt om bitcoins te minen. “Energieneutraal en milieuvriendelijk”, aldus de president. Symboolpolitiek natuurlijk, want de benodigde energie valt in het niet bij gewone industriële productieprocessen.
Bitcoin Beach
Momenteel is een bitcoin ongeveer 54.000 euro waard. El Salvador heeft tot nu toe ongeveer 700 bitcoins gekocht. Over bitcointransacties wil Bukele geen belasting heffen. Om het gebruik onder zijn landgenoten te stimuleren is eigen crypto software Chivo (wat cool betekent) ontwikkeld. Iedere Salvadoraan die deze app download, krijgt een 30 dollar tegoed aan bitcoin, in hun electronische wallet cadeautje van de regering. Buitenlanders die 3 bitcoins (130.000 euro) investeren in El Salvador, krijgen een verblijfsvergunning. Verspreid over het land staan zo’n 200 bitcoin-pinautomaten. Na betaling van dollars leveren de pinautomaten een QR-code die moet worden gescand. Daarmee kun je de bitcoins in je wallet uploaden.
Naast meer zelfstandigheid wil Bukele de werkgelegenheid en het investeringsklimaat in zijn land verbeteren. Hij heeft in de wet laten opnemen dat ondernemers verplicht zijn de bitcoin te accepteren. Hoe dat in de praktijk uitpakt, is nog de vraag. Het verst is het kustplaatsje El Zonte, dat al sinds 2019 pioniert met de digitale munt en in de pers Bitcoin Beach wordt genoemd.
El Salvador kan inderdaad wel een boost gebruiken. Het relatief kleine land met 6,5 miljoen inwoners kampt met armoede, geweld en corruptie en een zwakke economie. 25 Procent van de bevolking ontvangt samen jaarlijks 6 miljard dollar van familie uit de Verenigde Staten, ongeveer een kwart van het bruto nationaal product.
Met de bitcoin wordt dit makkelijker en houden mensen meer geld over omdat er geen commissie meer betaald hoeft te worden aan partijen zoals Western Union en MoneyGram. Bukele schermt dat hij mensen zonder bankrekening toegang geeft tot financieel verkeer. 70% van de bevolking heeft geen bankrekening, omdat dat te duur voor hen is. Vaak hebben ze wel een smartphone.
Vogelvrij
Critici menen dat Bukele publiciteit zoekt, zonder echte oplossingen te bieden voor de financiële crisis en hoge werkloosheid in zijn land. Daarnaast zullen criminelen wereldwijd El Salvador weten te vinden om hun illegale tegoeden wit te wassen. Bovendien kan Bukele de gevolgen en vooral de risico’s van de introductie niet overzien, menen economen. En de vraag is hoe groot de behoefte aan de bitcoin is onder de Salvadoranen. Twee-derde van hen werkt in de informele economie, met contant geld. De bevolking is niet van tevoren gevraagd wat ze van de introductie van de bitcoin vinden. Bij de invoering waren er wat kleine protesten, maar inmiddels is de Chivo app 3 miljoen keer gedownload.
Los van de acceptatiegraad en de toegankelijkheid voor iedereen schuilen de grootste gevaren op een andere schaal. Corruptie is zoals gezegd een groot probleem in El Salvador. Wat nou als de mensen die aan de knoppen zitten, de digitale staatskas leegroven? Dat wordt makkelijker, want het geld is nog vluchtiger. Of – waarschijnlijker – hackers van buitenaf slagen erin de Salvadoraanse overheidswallet te kraken en leeg te plunderen. Met een muisklik is het weg uit El Salvador en kan het overal ter wereld worden verzilverd, ontraceerbaar.
Een ander net zo ongrijpbaar gevaar is de onvoorspelbaarheid van de koers, want de bitcoin vertegenwoordigt geen intrinsieke waarde en wordt makkelijk een object van speculatie. Een sterk wisselende waarde met hoge pieken en dalen zal de stabiliteit van de Salvadoraanse economie geen goed doen. Speculanten kunnen de munt opkopen, de prijs opdrijven om snel weer te verkopen (pump & dump). En dan hebben we natuurlijk figuren als Tesla-baas Elon Musk die met een simpele tweet de koers kan beïnvloeden. Gebruikers wereldwijd en zeker de Salvadoranen zijn dan vogelvrij.
Natuurlijk, de bitcoin is een niet te ontkennen realiteit. Zo ging de virtuele munt de beurs op in Wall Street en zijn er wereldwijd al 200 miljoen gebruikers. Overheden proberen de wereld van cryptovaluta te reguleren. Maar wetgeving loopt per definitie achter de realiteit aan.
Voorlopig zal het zo’n vaart nog niet lopen met de bitcoin in El Salvador. De vraag is in hoeverre Bukele iets kan doen als de bitcoin wel aanslaat en het uit de hand loopt. Dan kunnen zijn bitcoins nog zo ‘milieuvriendelijk of duurzaam’ zijn gegenereerd, dansen op de vulkaan is nooit verstandig als ‘ie tot uitbarsting komt of implodeert.
