Vasija de barro, het officieuze volkslied van Ecuador
“Zoek op Spotify een lied dat je bij haar vindt passen en schrijf er een kort stukje bij”, zo luidde de opdracht bij de uitnodiging voor het feest ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van een vriendin. Dat moest iets uit Ecuador worden, vond ik, want daar hebben we allebei gewoond. Bijvoorbeeld Vasija de barro, pot van aardewerk. Al speurend op internet bleek de geschiedenis van het lied interessanter dan ik wist.
Eind jaren tachtig woonde ik enkele jaren in Ecuador, in Valdivia, in die jaren een klein vissersdorp aan de Stille Oceaan. De slaperige uitstraling deed niet vermoeden dat het dorp een archeologische historie van wereldformaat heeft, met een cultuur 
die teruggaat tot bijna vierduizend jaar voor Christus. In 1956 ontdekte de Ecuadoriaanse archeoloog Emilio Estrada als eerste de overblijfselen van nederzettingen en aardewerk, waaronder potten en kralen, en vooral talloze beeldjes die de naam “venusfiguren” kregen. Het is niet bekend waarom de beeldjes gemaakt werden, ze worden in verband gebracht met vruchtbaarheidsrituelen.
Skeletten in lotushouding
Toen ik er woonde was er een vervallen museum dat gesloten was omdat de vondsten naar Guayaquil, Quito en het buitenland verhuisd waren. Maar veel dorpsgenoten bewaarden wat potscherven of delen van beeldjes thuis. En wanneer het flink geregend had kwamen regelmatig kralen of scherven in de modder bovendrijven.
Geen museum dus, maar er was nog wél een kleine archeologische site. Je moest het
weten: de ingang was via een woonhuis waarna je op de achtergelegen patio kwam. Daar lagen, afgedekt door golfplaten, enkele skeletten in lotushouding, de oogholten in hun schedels afgedekt met kokkelschelpen. Een voorhistorische begraafplaats waar de bewoners bij toeval op stuitten toen ze voor hun zoon op de binnenplaats een woning wilden bouwen. In een kleine vitrine bewaarden de bewoners enkele potten en kralen, en een vergeeld Amerikaans tijdschrift met foto’s van de graven.
Aardewerken potten kennen dus in Ecuador een lange geschiedenis. Geen wonder dat iedereen het lied Vasija de barro, pot van aardewerk kent. Op Spotify zijn veel uitvoeringen te vinden. Maar wie heeft het geschreven?
Volkslied
Eind jaren tachtig klonk er altijd overal muziek: op straat, in de bus, de kerk. Dansmuziek, religieuze liederen, boleros… Alles vaak even droevig. Het leven en vooral de liefde wáren ook vaak zwaar en droevig, dat verklaart wellicht die teksten die, nu ik ze na jaren beluister op Spotify, allemaal triest en nog triester zijn.
Vasija de barro is niet anders, het draait erom dat de zanger/dichter begraven wil worden zoals zijn voorvaderen, op traditionele wijze: in een aardewerken pot. Maar het is wel een bijzonder lied, want het staat bekend als het officieuze volkslied van Ecuador.
Verjaardag
En de ontstaansgeschiedenis van het lied is zo mogelijk fascinerender: op een avond in 1950 waren diverse schrijvers, musici 
en andere kunstenaars bijeen in het huis van de schilder Oswaldo Guayasamín om diens verjaardag te vieren. Een van hen, Jorge Carrera Andrade, is onder de indruk van een net voltooid schilderij van Guayasamín met daarop de afbeelding van een aardewerken pot. In de pot bevindt zich een skelet. De schilder legt uit hoe het schilderij aan zijn titel El orígen (de oorsprong) komt: de Inca’s begroeven hun doden, samen met wat voedsel, in een pot. Vervolgens loopt Carrera Andrade naar de boekenkast, pakt het eerste deel van Prousts Op zoek naar de verloren tijd en schrijft op het schutblad wat het eerste couplet van Vasija de barro zal worden:
Yo quiero que a mí me entierren
como a mis antepasados
en el vientre oscuro y fresco
de una vasija de barro
Andere dichters volgen. Dan geeft Carrera het boek aan componist en zanger Gonzalo Benítez en zegt: “Kijk, Gonzalo, met muziek erbij wordt dit een schoonheid.” In het boek Gonzalo Benítez: tras una cortina de años vertelt Benítez hoe hij zijn gitaar pakte, even nadacht en vervolgens samen met zijn compagnon Valencia die avond de tekst op muziek zet. “Iedereen vond het prachtig en ze zongen het de hele nacht, tot zes uur de volgende morgen…. Zo werd Vasija de barro geboren, dat nu overal ter wereld gezongen wordt.”
Vandaag de dag bevindt zich in Valdivia nog altijd de kleine archeologische site met de prehistorische skeletten. Niet in potten, maar begraven in lotushouding. Het plaatselijke museum is gerenoveerd en nu een toeristische trekpleister. De resten van een van de dichters die op een avond in Quito meeschreef aan het lied, Eduardo Adoum, zijn jaren later bijgezet in het graf van Guayasamín. In een aardenwerken pot. En ik heb een mooi verhaal over een verjaardag in 1950 voor een verjaardag in 2023.