In Revolutionaire zondag neemt de Cubaanse schrijfster Wendy Guerra (1970) de lezer mee in het leven van Cleo, een Cubaanse dissidente en schrijfster, die worstelt met haar identiteit in hedendaags Cuba. Het is een roman over het leven als schrijfster in een door censuur beheerst land. Ook andere nadelige effecten van de veelbesproken Cubaanse revolutie komen aan bod. Cleo is opgegroeid onder het communistische regime van Fidel Castro, die in 1959 via een guerrillastrijd een eind maakte aan het regime van de Cubaanse dictator Fulgencia Batista.
Cleo boekt successen als dichteres en schrijfster in het buitenland, maar in eigen land wordt haar werk als kritiek op Cuba beschouwd en niet uitgegeven. Met steun van haar ouders en haar trouwe huishoudster Márgara weet ze toch een bestaan op te bouwen als schrijfster. Wanneer haar ouders bij een dubieus ongeluk om het leven komen, staat ze er alleen voor. Ze lijkt, behalve Márgara, niemand meer te kunnen vertrouwen en de vraag is of ze haar hoofd boven water kan houden in een land dat haar buitensluit.
Collectieve minachting
Na het overlijden van haar vader en moeder blijft Cleo in het ouderlijk huis wonen. Als alleenstaande dertiger zonder vrienden voelt ze zich vaak eenzaam in haar geliefde Havana. Vol nostalgie kijkt ze terug naar de gelukkige jaren met haar ouders, toen haar toekomst er nog veelbelovend uitzag. Ergens hoopt ze, zoals veel Cubanen die zijn opgegroeid onder het communistische regime, dat met Raúl Castro, die in 2008 het presidentschap overnam van zijn broer Fidel, verandering komt. Zo zag de aangehaalde band tussen Cuba en de Verenigde Staten er veelbelovend uit.
Na een reis naar Spanje om haar boek te promoten keert Cleo terug naar Havana. Hier wordt ze nauw in de gaten gehouden door de autoriteiten. Afluisterpraktijken, huiszoekingen en inbeslagnemingen zijn aan de orde van de dag. Tegelijkertijd probeert ze de dood van haar ouders te verwerken. Cleo voelt zich sterk verweesd door dit verlies. Daarbij kijkt haar kennissenkring haar met de nek aan. Ze voelt zich hierdoor een slachtoffer van collectieve minachting. Op zoek naar genegenheid en erkenning besluit ze zich bij haar ex-vriend in Mexico te voegen, die daar samen met andere Cubaanse bannelingen zijn heil heeft gezocht.
Alsof Cleo’s situatie situatie nog niet complex genoeg is, krijgt ze iets te horen wat haar leven nog verder op zijn kop zet. Ze zal door een onthulling over haar vader haar identiteit opnieuw moeten vinden en ze staat weer voor de vraag wie ze wel en niet kan vertrouwen.
Cleo’s liefde voor Cuba
Wendy Guerra is een Cubaanse dichteres en schrijfster. Na een carrière als actrice en presentatrice richt ze zich volledig op het schrijverschap. Ze won verschillende prijzen in Spanje en Frankrijk voor haar werk, dat in dertien talen is vertaald. Door het beschrijven van haar visie op het leven in Cuba wordt haar werk als kritiek op de Cubaanse overheid beschouwd. Daardoor is niets van haar werk uitgegeven in haar eigen land. Geïnspireerd door de Franse schrijfster Anaís Nin, schrijft ze poëtisch over haar bestaan als Cubaanse.
Guerra beschrijft de liefde van Cleo voor Cuba passievol. Het lijkt een onmogelijke liefde. Hoe Cuba haar ook het leven zuur maakt, Cleo blijft zich vasthouden aan haar Cubaanse identiteit. “Niemand zou zo lang moeten standhouden op een plek waar hij wordt afgewezen, maar ik bleef in cirkels ronddobberen, leed schipbreuk in de vijver van mijn eigen nederlaag.”
Ook lijkt ze te worstelen met haar identiteit als schrijfster. Ondanks het succes van haar boeken in het buitenland, ziet ze hier niets van terug in haar vaderland en voelt ze zich ondergewaardeerd als schrijfster. Zoals veel Cubanen en ook Guerra zelf gaat Cleo door een proces van vervreemding. Ze voelt zich een buitenstaander in haar geliefde Cuba. Guerra’s overtuigende beschrijvingen van situaties waar zowel haar hoofdpersonage Cleo als Guerra zelf mee te maken hebben gehad, geven een autobiografische laag aan het boek.
Erfenis
Revolutionaire zondag is, in tegenstelling tot wat de titel wellicht doet vermoeden, geen ode aan de veel beschreven Cubaanse Revolutie. Het boek geeft een impressie van de erfenis van de revolutie in het heden en dan met name de nadelige effecten van de revolutie. Zo beschrijft Guerra hoe de strikte censuur het land in zijn greep houdt. Ook wordt door het verhaal van Cleo duidelijk dat kritiek leveren op de regering je duur kan komen te staan en mensen bang zijn voor informanten. Guerra beschrijft de frustratie en onmacht van de inmiddels grote groep dissidenten en bannelingen glashelder. “Wij waren de pakezels die afstevenden op de afgrond, veroorzaakt door pijn, wreedheid, incoherente onzin en gebrek aan beschaving, onder het gewicht van het weinige wat er nog over was van die utopie die in de jaren zestig het licht zag.”
Het is een aangrijpend verhaal over erkenning, privacy en eenzaamheid. Guerra weet op een doortastende manier de eenzaamheid van haar hoofdpersonage te beschrijven. Het gemis van haar ouders, haar mislukte liefdesrelaties, het gebrek aan erkenning en de zoektocht naar haar ware identiteit zijn belangrijke thema’s in het moeizame bestaan van Cleo. Als lezer word je meegenomen in Guerra’s liefde voor het prachtige en tegelijkertijd verschrikkelijke eiland waar ze maar geen afstand van kan doen.
Wendy Guerra, Revolutionaire zondag, Uitgeverij de Geus, ISBN 9789044538724, 222 pag., €19,99, vertaling: Irene van de Mheen
