Recensies boeken

La isla de Cuba

21 september 2017

Mark Weenink

Cuba is een land dat de emoties hoog doet laaien. Het is een romantisch paradijs of een communistische mislukking; er lijkt weinig ruimte voor nuance. Media blijven regelmatig steken in een oppervlakkig en nostalgisch beeld van het eiland, waarbij het zaak was Cuba te zien voordat Fidel zou overlijden, vóórdat alles zou gaan veranderen.

In weerwil van deze visie is Cuba niet statisch, maar een maatschappij in beweging. Volgens Nanne Timmer (1971), universitair docent Latijns-Amerikaanse Literatuur (Universiteit van Leiden) en samensteller van de bundel La isla de Cuba. Twaalf verhalen & een revolutie zijn sociale en culturele veranderingen van de afgelopen decennia zijn terug te zien in de literatuur. De bloemlezing bevat verhalen van twaalf auteurs die na 1970 zijn geboren en zijn uitgegeven in en buiten Cuba. Vaak zijn ze op internet actief bij online magazines en blogs. Timmer verdeeldt de bundel in twee groepen: auteurs die beginnen met publiceren na 1990 en auteurs die beginnen na 2000.

Sponsor

Kenmerk van de eerste groep is dat ze experimenteren met literatuur, ironie en absurdisme als stijlfiguur gebruiken en dat ze de ‘Nationale Geschiedenis’ durven te bespotten. Ze groeien op in de dogmatische jaren zeventig, waarbij Fidel Castro strak leidinggeeft aan de Cubaanse revolutie sinds 1959. Voor hun voorgangers was de draak steken met nationale helden nog niet weggelegd.

In de jaren negentig verandert er veel voor Cuba, dat een sterke band heeft met de Sovjet-Unie. Als dat imperium ineen stort verliest Cuba zijn sponsor. Noodgedwongen laat Fidel Castro de teugels vieren en er zijn kleine economische en culturele veranderingen. De schaarste groeit; het toerisme ook.

Michelle

De verhalen tonen in soms bedekte termen de problematiek van de Cubanen. In het verhaal ‘Vlees’ van Ronaldo Menéndez (1970) bijvoorbeeld stelen twee vrienden Bill (vertaler klassieke talen, kunstcriticus) en Cirilo Eenoog (balletcriticus) een koe. Dat is gevaarlijk, want strafbaar. Het betekent ook eten, de vraag is alleen voor wie. Menéndez geeft het verhaal een onverwachte wending.

In ‘Orkaan’ van Ena Lucía Portela (1972), auteur van Honderd flessen op een muur (verschenen in 2005 bij uitgeverij Meulenhoff), is hoofdpersoon Mercy zo wanhopig door de situatie dat ze een einde aan haar leven wil maken tijdens de tropische storm Michelle in oktober 2001. Lukt dat, is de vraag?

Westers schuldgevoel

‘Zandloper’ van Waldo Pérez Cino (1972) is een ongrijpbaar verhaal. Een naamloze docent die in Praag een zomercursus afrondt, viert een afscheidsfeestje met zijn studenten. Ene Beril Comenius, die op reis is gegaan, heeft een brief geschreven, waarin ze terugblikt op een bewogen avond. Maar echt duidelijk wat er aan de hand is wordt het de lezer niet.

Het verhaal ‘Have a break, have a Revolution’ van José Miguel Sánchez (1970) is vertaald door Timmer zelf. Aan het woord is een Cubaanse man die buitenlandse vrouwelijke toeristen oppikt op het vliegveld om ze het ‘echte’ Cuba te laten zien. Hij is de tropische verleiding voor de blanke vrouw die zin heeft in een ‘donker stuk vlees’, exotisch en begeerlijk. De man maakt handig gebruik van het westerse schuldgevoel over oneerlijk verdeelde rijkdom. De kloof tussen hun werelden is onoverbrugbaar, de monoloog is scherp en spottend tegelijk.

Vrouw-konijn-parasol-eileider-rum

De tweede groep schrijvers, die publiceren na 2000, gaan verder dan hun voorgangers. Raúl Castro neemt het presidentschap over van zijn broer in 2006. Internet speelt een veel grotere rol. Auteurs bloggen en schrijven voor online tijdschriften. Niets lijkt heilig, nationale symbolen moeten het nog meer ontgelden.

‘Antiheld’ van Legna Rodríguez Iglesias (1984) is een verhaal waarin de lezer zich moeilijk kan oriënteren. Naamloze personen kopen eenzelfde boek van José Martí, vrijheidsstrijder en nationale held. In het verhaal staan woordenseries als “Hond. Jong. Stropdas. Schoon.” En “Vrouw-paard-jong-polyglot-zee”, of de “vrouw-konijn-parasol-eileider-rum”. Vier broodjes omelet zijn een andere constante. Experimentele literatuur waarover u hier niet te veel moet lezen, maar die u vooral zelf moet ondergaan.

Morgan Freeman

In ‘De bucketlist’ van Ahmel Echeverría (1974) mijmert een man die als soldaat diende in een oorlogsgebied dat aan Syrië of Irak doet denken. Zijn vriendin Janela ligt naast hem te slapen. We lezen over Zand. Ozon. Rottend vlees. Stof. Adem in, uit. Staccato zinnen, of beter gezegd woorden. Hij ontmoet met een oude zwarte man, acteur Morgan Freeman, die hem bevraagt over geluk. Het is een confrontatie met zichzelf en zijn verleden.

‘Vijftienduizend blikjes tonijn en niks om ze mee te openen’ van Jorge Enrique Lage (1979) is mijn persoonlijke favoriet. Een schrijver die zijn boek niet krijgt uitgegeven komt in contact met de bizarre, incestueuze tweelingbroers van de uitgeverij, die overleeft dankzij smokkel van dozen met daarin ‘onderdelen’. Daarmee kunnen ze werkelijk alles in elkaar zetten. Een mitrailleur, een chocoladereep, een rugleuning, hakschoenen, een windvlaag, noem het maar op. Lage schept een wereld zoals juist literatuur dat kan.

‘Een zeker moment in de nacht’ van Olga Elena Suárez Pérez (1988) lijkt meer een klassiek verhaal, een moderne, alternatieve Jonasvertelling. Visser Eduardo Basalto Brito (1934) vertelt over zijn vriend Rigoberto Devesa die op 28 oktober 1959 verdween in zee tijdens een vistocht. Volgens Timmer is het een verwijzing naar revolutionair Camilo Cienfiegos, die op die dag verdween in het niets.

Breder pallet

Isla de Cuba is een mooie bundel – met een clichécover – die de lezer kennis laat maken met veelzijdige auteurs die hier meestal nog onbekend zijn. Zo horen we een breder pallet aan stemmen dan het standaardbeeld van Cuba. De verhelderende inleiding geeft context en helpt bij het interpreteren en waarderen van de verhalen. Timmer zet je op het spoor van interessante literatuur en blogs, dus voor liefhebbers genoeg om verder te lezen.

Lees ook ons interview met samensteller Nanne Timmer

La Isla de Cuba. Twaalf verhalen & een revolutie, samenstelling Nanne Timmer, Uitgeverij Marmer, Baarn, 2017, ISBN 9789460683596, 205 pag., €17,95, vertaling: Lisa Thunnissen, Nadia Ramer, Elfi Beijering, Jasper Vervaeke, Nanne Timmer, Nike van Helden, Paul Verheul, Alex San Martín Beuk

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This