De voormalig Costa Ricaanse president José María Figueres van de Nationale Bevrijdingspartij (PLN, centrumrechts) won afgelopen zondag de eerste ronde van de verkiezingen van dit jaar, maar slaagde er niet in een beslissende meerderheid te behalen. Daardoor moet hij het opnemen tegen voormalig minister van Financiën Rodrigo Chaves van de partij Democratische Sociale Vooruitgang (PPSD, midden) tijdens de tweede ronde op 3 april.
Het 67-jarige voormalige staatshoofd (1994-1998) behaalde 27,29% van de stemmen, terwijl Chaves (60), die een jaar lang minister van Financiën was onder de zittende president Carlos Alvarado, 16,6% behaalde. “We hebben deze eerste ronde met een stevige marge gewonnen en dat geeft ons ook een enorme verantwoordelijkheid. Morgen gaan we door met het onvermoeibare werk voor de eindoverwinning op 3 april”, aldus Figueras.
Chaves, die kandidaat is van de in 2018 opgerichte Sociaaldemocratische Vooruitgangspartij, benadrukte de prestaties van de nieuwe politieke macht: “We gaan naar een tweede ronde, ja, de nieuwe partij, de jongste van deze campagne, maar we gaan de branden, het conflict, de steriele confrontatie achter ons laten en ik smeek u om samen te werken om consensus te creëren om de koers van het land te heroriënteren en de welvaart nieuw leven in te blazen”.
Evangelisch prediker Fabricio Alvarado, die vier jaar geleden de tweede ronde haalde, werd derde met 14,93% van de stemmen. Lineth Saborío van de Christen-sociale Eenheid kreeg 12,43% van de stemmen en Eli Feinzaig van de Progressieve Liberale Partij werd vijfde met 12,21%. In totaal deden 25 kandidaten mee aan de verkiezingen van zondag, met een opkomst van ongeveer 60%.
In zijn toespraak zei Figueres ook: “We hebben onze deuren open” voor andere politieke partijen die zich bij hem wilden aansluiten in zijn zoektocht “om dit land waar we zo van houden te hervormen”. Hij zwoer ook om de rechten van Costa Ricaanse vrouwen te verdedigen en “alle rechten voor alle mensen” te garanderen. Ook Chaves wilde kiezers van de andere partijen overhalen om met hem samen te werken voor de tweede ronde en riep “mensen van goede wil om met ons samen te werken”.
De twee kandidaten hebben beloofd de economie van Costa Rica te verbeteren, die sterk afhankelijk is van het toerisme en hard is getroffen door de COVID-19-pandemie. De winnaar wordt op 8 mei ingehuldigd voor de periode 2022-2026.
Wie is José María Figueres?
Figueres (67) komt uit een familie van politici en stelt zich opnieuw kandidaat voor het presidentschap na een lang verblijf in het buitenland. Geboren in 1954, is hij de zoon van José María Figueres Ferrer, “Don Pepe”, die de wapens opnam en als overwinnaar uit de burgeroorlog van 1948 kwam, de Tweede Republiek stichtte en de geschiedenis inging als de president die het leger afschafte in Costa Ricsa. Zijn vader was ook de oprichter van de PLN en diende als president van het land in de jaren 1940, 1950 en 1970.
Zelf heeft hij ruime ervaring als ambtenaar. Afgestudeerd in industriële techniek aan de West Point Military Academy in de Verenigde Staten, ging in 1986 in de politiek. Hij was minister van Buitenlandse Handel en vervolgens van Landbouw en Veeteelt tijdens de eerste regering (1986-1990) van de Nobelprijswinnaar voor de Vrede, Óscar Arias. In 1991 ging hij naar de universiteit van Harvard om een master in bestuurskunde te behalen.
Na de dood van zijn vader kondigde hij zijn voornemen aan om president te worden en in 1994, op 39-jarige leeftijd, werd Figueres de 42e president van Costa Rica en de jongste president van het continent op dat moment. Zijn mandaat veroorzaakte controverse na het aannemen van verschillende controversiële hervormingen die varieerden van bankliberalisering tot de vermindering van het staatsapparaat met de sluiting van meerdere Costa Ricaanse overheidsinstellingen. Hij promootte ook de hervorming van de pensioenwet en de toepassing van nieuwe structurele aanpassingsplannen, waardoor zijn populariteit tegen het einde van zijn regering aanzienlijk daalde. Hij bevorderde ook investeringen in technologie en ecotoerisme, creëerde een betalingssysteem voor milieudiensten en de komst Intel naar Costa Rica in 1996 wordt aan hem toegeschreven.
Na het beëindigen van het presidentschap trad hij toe tot het World Economic Forum, waar hij aftrad nadat hij werd beschuldigd van deelname aan een corruptieschandaal dat bekend staat als de ICE-Alcatel-zaak tussen 2000 en 2003. Volgens Costa Ricaanse mediaberichten zou Figueres Olsen 900.000 dollar hebben ontvangen van het Franse bedrijf Alcatel, dat wordt beschuldigd van het omkopen van verschillende Costa Ricaanse politici en functionarissen in verschillende regeringen. Figueres ontkende de aantijgingen en beweerde dat zijn samenwerking met het bedrijf beperkt was tot ‘advieswerk’. Hij woonde bijna acht jaar in Zwitserland en keerde in 2011 terug naar Costa Rica nadat het Openbaar Ministerie de zaak in 2007 had ingediend. Hij werd nooit beschuldigd van een misdrijf. De voormalige president werd in 2017 ook beschuldigd van indirecte deelname aan een ander corruptieschandaal dat bekend staat als het “cementazo”, bestaande uit een twijfelachtige banklening aan een bouwbedrijf. Een andere controverse betrof de sluiting van Banco Anglo, de oudste financiële instelling in staatseigendom van het land. Verschillende gevallen van corruptie leidden tot faillissementen en verschillende van haar leden werden tot gevangenisstraffen veroordeeld. Als gevolg hiervan verloren de bankmedewerkers hun baan.
Bij de huidige verkiezingen waren zijn beloften als presidentskandidaat gericht op het terugdringen van de werkloosheid (14,4% in 2021) en armoede (23%) en het bevorderen van de bescherming van het milieu, met de afschaffing van de exploitatie van koolwaterstoffen. Daarnaast belooft hij, als hij wint, publiek-private samenwerkingen aan te gaan, pensioenfondsen te investeren in openbare werken en duurzame infrastructuur te creëren.
Wie is Rodrigo Chaves?
Chaves, een econoom met een lange carrière en een internationale opleiding, deed mee aan de race voor het presidentschap na een korte periode in de regering van Carlos Alvarado en was de grote verrassing op de verkiezingsavond. In de peilingen stond hij niet bij de drie favorieten en kreeg hij 5% van de steun van de bevolking, maar hij vond geleidelijk zijn weg en wist uiteindelijk 17% van het electoraat te overtuigen en door te gaan naar de tweede ronde.
Geboren in 1961, is hij de kandidaat met het hoogste academische profiel: hij studeerde in de Verenigde Staten, is gepromoveerd in economie en ontving een beurs van Harvard University om armoedeproblematiek in Azië te bestuderen. Hij werkte bijna 30 jaar voor de Wereldbank (WB), wat hem ertoe bracht onderzoek te doen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, Oost-Europa en Azië, en voor dat laatste werd hij benoemd tot directeur van het kantoor van het bureau in Indonesië. Zijn werk bij de WB werd uiteindelijk overschaduwd door klachten van twee vrouwelijke werknemers die hem tussen 2008 en 2013 “seksuele toespelingen” en een “patroon van ongewenst ongepast gedrag” toeschreven, volgens het onderzoek van de zaak, gepubliceerd door dezelfde organisatie. De econoom beschreef de beschuldigingen als “roddels en leugens” en ontkende tijdens de campagne dat dit de reden was voor zijn ontslag bij de Wereldbank. Deze klachten zijn echter het doelwit geweest van aanvallen van zijn tegenstanders en burgerrechtengroepen.
Na het beëindigen van zijn werk bij de Wereldbank keerde Chaves terug naar Costa Rica, waar hij het ministerie van Financiën bijna zes maanden overnam na een aanbod van president Alvarado in oktober 2019. Zijn tijd bij het ministerie, ter vervanging van Rocío Aguilar Montoya, had als missie fiscale stabiliteit, armoedebestrijding en begrotingsefficiëntie, naast het nieuw leven inblazen van de economie te midden van de covid-19-pandemie. Maar de meningsverschillen met de regering van president Carlos Alvarado Quesada lieten niet lang op zich wachten. Ze begonnen met verschillende verklaringen aan de pers zonder toestemming. En door het lekken van documenten kwam er in mei 2020 een abrupt einde aan zijn positie in de regering.
Chaves had ook meningsverschillen over het begrotingsbeleid van de regering. Hij had een hervorming van een artikel van de wet ter versterking van de overheidsfinanciën, waarin een plafond werd vastgesteld voor de groei van de lopende uitgaven door openbare instellingen, als “onaanvaardbaar” beschreven. Op 19 mei keurden de afgevaardigden echter in een tweede debat het project goed dat de gemeenten bevrijdt van de naleving van deze bepaling, met het argument dat de gemeenten middelen nodig hebben om de crisis het hoofd te bieden. “De president was van mening dat dit verschil in wat hij stijlen noemt ons niet in staat stelt om samen te blijven werken. Hij heeft een politieke beslissing genomen.”
