Jeugdroman schotelt kinderen een vals wereldbeeld voor
Hoe breng je een ver land en de problemen daar tot leven voor kinderen in Nederland, vanaf een jaar of tien? Zodat ze kunnen begrijpen en meevoelen met de mensen in dat land? Een toegankelijk geschreven verhaal met een hoofdpersoon waarmee jonge scholieren zich kunnen identificeren is een manier.
De jeugdroman Vreemde vogels. Vervolgde christenen in Colombia van Lianne Biemond past in die opzet, maar vliegt daarbij flink uit de bocht.
Hoofdpersoon van dit fictieve verhaal is de twaalfjarige Juan Julio – JJ voor vrienden. Hij komt uit een christelijke familie en woont met zijn ouders en jongere broertje Samuel in de Caribische kuststad Santa Marta. JJ is een vrolijke jongen. Biologie is zijn lievelingsvak en vogels spotten is zijn hobby. Buiten spelen doet hij met zijn klasgenootjes Victor en Valeria, een tweeling uit de buurt. Op school is er ook nog een pestkop, een jochie genaamd Pablo, die omgaat met dubieuze figuren en dankzij zijn grote mond en smartphone aanzien heeft bij de jongere kinderen.
Cocktail
Colombia wordt geïntroduceerd als een land met hoge bergen en een indrukwekkende natuur met een regenwoud en dieren, gelegen aan een oceaan. Met het verhaal op zich is weinig mis, dat is vlot geschreven en sluit aan op de belevingswereld van kinderen. Ook wat betreft de problemen van Colombia, die voelbaar zijn in het dagelijkse leven van JJ en zijn familie. Het geloof geeft houvast, dat komt duidelijk naar voren in het boek. Niks mis mee, zou je denken.
Maar in het voorwoord al gaat het fout, waar wordt gesteld dat je in Colombia niet vrij bent om te zeggen en geloven wat je wilt. “Daar moeten mensen die in God geloven voorzichtig zijn met wat ze zeggen en wat ze doen. Anders worden ze bedreigd, gepest of ontvoerd. Colombia is zo’n land.” Hoewel er veel mis is in Colombia, is dit een bizarre uitspraak. Natuurlijk, je hebt de scheve verdeling tussen arm en rijk, corruptie, politiek geweld, georganiseerde misdaad, drugsgeweld, ga zo maar door. Deze cocktail van misstanden drukt helaas een enorme stempel op Colombia. Maar als er nou een verbindende factor is, is dat vaak het christelijke geloof.
Vals frame
Terug naar het boek, wat is er aan de hand? De familie van JJ komt in de problemen door het werk van vader Mario Linares. Deze kritische journalist schrijft over milieu- en drugsproblematiek in Buenaventura, een havenstad aan de westkust van Colombia. Dit gebied aan de Stille Oceaan is relatief arm, geïsoleerd en decor van illegale activiteiten zoals drugshandel. Met zijn werk maakt hij geen vrienden onder de drug dealende maffiosi en daarom worden hij en zijn gezinsleden bedreigd. Daarbij wordt steeds benadrukt dat dat is omdat de maffiabazen hekel hebben aan christenen, die ze schijnheilig vinden. Hier wringt nou precies de schoen. Het is logisch dat Juan Julio met zijn familie in de knel komt, want al die kwaadwillenden zijn niet happig op kritische journalistiek.
Het echte probleem is natuurlijk de verwoestende werking van de drugshandel en illegale gewapende groepen op de Colombiaanse samenleving. Deze criminelen ‘verdienen’ op nietsontziende wijze hun geld met drugshandel, afpersing en geweld. Iedereen die hen een strobreed in de weg legt of zich tegen hen uitspreekt, is een vijand waarmee moet worden afgerekend. Dan maakt het echt niet uit of je christen bent of niet.
Mijn grote bezwaar tegen dit jeugdboek is dat het een vals frame plakt op een reële situatie. Het wordt als feit gesteld, zonder onderbouwing. Kwalijker nog is het als je beseft voor wie dit verhaal bedoeld is: kinderen vanaf tien jaar, die niet de bagage hebben om een vals wereldbeeld te doorgronden en beoordelen. Als de christelijke Mario Linares sportverslaggever bij de krant was geweest, dan zouden de boeven hem waarschijnlijk links hebben laten liggen. En, grote kans dat in een land als Colombia de criminelen van huis uit net zo christelijk zijn als de familie van JJ in dit verhaal.
Spons & huiswerk
De vraag is wie verantwoordelijk is voor deze dwaling. Telefonisch licht auteur Biemans mij toe dat ze nog nooit in Colombia is geweest, maar zich baseert op getuigenissen en informatie die ze heeft mogen inzien van stichting Open Doors, een organisatie die sinds 1955 wereldwijd christenen bijstaat die vervolgd worden vanwege hun geloof (in het boek heeft Mario Linares contact met Open Doors). Ook de christelijke uitgeverij Banier geeft aan dat ze bewust samengewerkt heeft met Open Doors, omdat die organisatie er veel vanaf zou weten.
Op verzoek stuurde Open Doors mij informatie voor onderbouwing van hun claim. Hoewel daar dus gevallen van vervolging tussen zitten, is de meeste agressie gerelateerd aan het gebied waar ze zijn en de plaats die ze innemen in hun gemeenschap: een leidende, kritische rol, iets waar hun agressors niet op zitten te wachten. Dat ze christen zijn, is meestal dus meer een bijkomstigheid.
Vreemde vogels is uitgegeven binnen de serie Vervolgde Kerk, een reeks die in allerlei landen speelt waarin christenen het moeilijk hebben omdat ze christen zijn. Die spelen in landen als Nigeria, Afghanistan, Noord-Korea, Irak, Egypte, Iran, Pakistan en Syrië, waarbij ik me iets kan voorstellen wat betreft vervolging van en gebrek aan vrijheid voor christenen.
Wat moeten we aan met dit boek? Had Biemond maar een vergelijkbaar verhaal geschreven waarbij de familie Linares – niet ‘vervolgd’ vanwege hun geloof – zich door alle ellende heenslaat met hun geloof als rots in de branding. Dan was er niets aan de hand geweest.
Van dit verhaal wordt niemand beter: de mensen die onze solidariteit nodig hebben niet, vervolgde christenen niet en al helemaal niet jonge kinderen die informatie opzuigen als een spons.
Kinderen hebben recht op een eerlijk verhaal, gebaseerd op feiten. Kortom, dit boek had nooit in deze vorm gepubliceerd mogen worden. Ik raad scholen dan ook af om het te gebruiken. In plaats daarvan kunnen ze beter iemand van Amnesty International of een andere mensenrechtenorganisatie uitnodigen om te vertellen over Colombia, een prachtig land waar inderdaad nog veel mis is en mensen zijn die onze solidariteit kunnen gebruiken.
Lianne Biemond, Vreemde vogels. Vervolgde christenen in Colombia, Uitgeverij de Banier, Apeldoorn, 2020, ISBN 9789087183806, 160 pag., €9,95
Meer informatie over stichting Open Doors: Open Doors | Al 65 jaar op de bres voor vervolgde christenen