Het gebeurde om half tien ‘s avonds in de gemeente Carmen de Viboral, in het oosten van het departement Antioquia. Mario Palomino Salcedo fietste naar zijn huis in het dorpje La Chapa, maar hij kwam daar nooit aan. De ochtend erop werd hij gevonden met verschillende kogels in zijn lichaam en een gericht schot in zijn hoofd.
Gebeurtenissen die moeilijk zijn uit te leggen. Vooral aan de kinderen van de school waar Mario Palomino les gaf, Colegio Monseñor Arcila Ramírez. Op die Waldorf-school (Vrije School) leerde hij de leerlingen groente en kruiden te zaaien, voor de gewassen te zorgen, want ‘landbouw’ is een vak op deze school. Tegelijk bracht hij zijn leerlingen zijn liefde voor de natuur bij. Ecologische pedagogie en bescherming van het milieu waren bij hem vanzelfsprekend. In zijn dorp stond hij bekend als een milieuactivist, omdat hij zich verzette tegen de komst van een nieuw mijnbouwproject.
Aan de rector en de andere leraren van de school de ondankbare taak om de leerlingen uit te leggen waarom hun leraar was vermoord. Omdat hij opkwam voor de natuur? Omdat hij het milieu wilde beschermen? Omdat hij naar de politie was gestapt toen een stelletje buren harddrugs probeerden te verkopen in de omgeving waar hij woonde? Er zullen nogal wat kinderen zijn die in de war raken en niet meer begrijpen hoe de wereld in elkaar steekt.
Lokale organisaties van mensenrechten wijzen op het steeds actiever worden van het paramilitarisme, dat eigenlijk nooit is weggeweest. Zowel de politie als de lokale regeringen zijn tolerant geweest en hebben weinig gedaan om dit te voorkomen. Milieubeschermers uit de regio worden bedreigd omdat ze zich verzetten tegen de legale en illegale mijnbouw. Er zijn talrijke criminele groepen actief in de regio, die hun wet opleggen aan de bevolking.
Het gemeentebestuur en de politie van Carmen de Viboral nemen de moord voor kennisgeving aan en zeggen dat er geen criminele groepen bestaan. Maar het paramilitarisme is de baas in de regio en vermoordt burgers die ‘storend’ zijn voor hun belangen. En dat lukt ze nooit zonder de passiviteit van de politie en zonder dat de functionarissen van de gemeente ervan op de hoogte zijn. De staat is dus direct verantwoordelijk voor de misdaden die worden gepleegd, door nalatigheid of door medeplichtigheid.
De lokale regenten leggen de verantwoordelijkheid van de moord op Mario Palomino in handen van de zogeheten ‘competente autoriteit’: de Fiscalía General de la Nación, zoals het Openbaar Ministerie in Colombia heet. En die staat sinds februari 2020 onder leiding van Francisco Barbosa, op die positie beland dankzij z’n oude studievriend, president Iván Duque. Een politieke benoeming, met als belangrijkste doel om de regering uit de juridische problemen te houden en haar politieke tegenstanders te vervolgen. De Fiscal General is een machtig man: hij is de baas van alle aanklagers van het land, de mannen en vrouwen die de misdaden onderzoeken en criminelen voor de rechters moeten brengen.
Voor de moord op sociale leiders, milieuactivisten en ex-strijders van de gedemobiliseerde guerrilla heeft de Fiscalía van Barbosa weinig belangstelling. En als er al een onderzoek wordt ingesteld, zijn de resultaten teleurstellend. Moedwil of gebrek aan efficiëntie? Of simpelweg een kwestie van prioriteiten?
Fiscal General Barbosa zoekt alleen de publiciteit als hij wil delen in de ‘successen’ van een mediagevoelige rechtszaak, het liefst als daarbij beroemde personen uit de wereld van de showbusiness zijn betrokken. Soms komt hij ook ongewild in het nieuws, als hij zelf is betrapt op corrupte praktijken. Zoals die keer dat hij op onrechtmatige wijze gebruik maakte van het regeringsvliegtuig om samen met zijn familie een weekendje naar het toeristische eiland San Andrés te reizen, onder het mom van een ‘werkreis’. Want zo zijn de functionarissen van de regering Duque ook wel weer: erg proactief als het aankomt op het profiteren van hun kwartiertje faam en macht.
Nergens in de wereld is het werk van milieuactivisten gevaarlijker dan in Colombia. In de eerste maand van dit jaar zijn in Colombia al zeventien sociale leiders en milieuactivisten gedood. Meer dan driehonderd gedemobiliseerde guerrillastrijders van de Farc zijn vermoord sinds het tekenen van het vredesakkoord tussen de guerrilla en de vorige regering. Cijfers…
De moord op Mario Palomino zal ongetwijfeld worden toegevoegd aan een andere schandalige statistiek: die van de straffeloosheid in de rechtspraak en die volgens de non-gouvermentele organisatie Transparencia por Colombia in 2019 maar liefst 94 procent bedroeg. Daarmee behoort Colombia tot de top vijf in de wereld. Cijfers…
Ik blijf ondertussen vooral denken aan die kinderen op de school van Mario Palomino, die hun leraar van de ene op de andere dag moesten missen. Als iemand als onze leraar dat overkomt, iemand die geloofde in het onderwijs als een manier om de maatschappij te hervormen en beter te maken? Wie is dan de volgende? Is er dan niemand die ons leven beschermt?
De wereld op z’n kop.
