Non-fictie werk van Matt Rendell over het Colombiaanse wielrennen
In 2018 maakte ik een fietstocht in Colombia en fietste ik over de Alto de Letras. Naar verluidt is het de langste klim ter wereld, met als hoogste punt 3,679 meter boven zeeniveau. Vanaf een billboard keek Nairo Quintana bemoedigend op mij neer. Meisjes uit passerende schoolbus schreeuwden me toe “Dale, Nairo, vamos!”. Heel even waande ik me onderdeel van de club Colombiaanse wielrenners van internationale faam.
In Colombia Es Pasión. The Generation of Racing Cyclists Who Changed Their Nation and the Tour de France schrijft Matt Rendell uitgebreid over het Colombiaanse wielrennen, met een focus op de huidige succesvolle generatie renners. Al in tweede helft van de vorige eeuw maakten renners als Lucho Herrera en Fabio Parra furore. Van oudsher ligt de kracht van de Colombianen in de bergen. Logisch natuurlijk, aangezien de meeste renners uit de Andes komen, zo’n 2000-2600 meter boven zeeniveau.
Spelfout
Grote Colombiaanse namen waarover we lezen zijn onder andere Nairo Quintana (1990), Egan Bernal (1997), Rigoberto Urán (1987), Daniel Martínez (1996) en Esteban Chaves (1990). Quintana won in 2014 de Giro d’Italia en in 2016 de Vuelta a España en werd in 2013 en 2015 2e in de Tour de France. Bernal won in 2019 de Tour de France en in 2021 de Giro d’Italia).
Andere getalenteerde wielrenners luisteren naar namen als Darwin Atapuma, Jarlinson Pantano en Winner Andrew Anacona Gómez (1988). Veel Colombiaanse renners zijn van eenvoudige boerenkomaf. Het zijn meestal plattelandsjongens, wat in geval van Colombia meestal bergachtig gebied betekent. Niet zelden worden de regio’s waar ze opgroeien geplaagd door controle en geweld van guerrilla, paramilitairen en het regeringsleger.
Winner is een zoon van een politieman die in de meest afgelegen regio’s werd gestationeerd, met veel geweld van guerrilla en paramilitairen. Hij is genoemd naar de Nederlandse renner Peter Winnen, maar bij inschrijving in de gemeente werd een spelfout gemaakt, die goed uitpakte.
Zuurstofopname
Vanaf jonge leeftijd werken ze en dragen ze al veel verantwoordelijkheid. Na school en lange werkdagen gaan ze nog fietsen. Dit zijn geen watjes. Rigoberto Urán werd op jonge leeftijd wees. Daardoor moest hij loten verkopen, naar school en daarna nog trainen. Hun inheemse afkomst is soms ook een gemene deler. Quintana wordt met het winnen van de Giro “darkest-skinned winner” in de geschiedenis van de race genoemd door Rendell. Een belangrijk punt, want de ‘kleine Colombiaan’ zoals Nederlandse commentatoren hem noemen is trots op zijn roots.
Rendell heeft het over het Muisca gen, want het lichaam van de oorspronkelijke inheemse Muisca bevolking zou zich genetisch hebben aangepast om goed op hoogte te functioneren, waardoor ze meer zuurstof kunnen opnemen. Zo lezen we dat het vermogen tot zuurstofopname van Quintana 88,8 ml/kg/minuut is. Dit wordt de VO2 max genoemd, uitgedrukt in het aantal milliliters zuurstof per kilogram lichaamsgewicht per minuut. Voor normale mannen is dat 40-45 ml/kg/min. Hoe hoger deze waarde, hoe langer iemand (op grote hoogte) extreme inspanning volhoudt, de snelheid waarmee iemand verzuurt en waarmee ie herstelt na die extreme inspanning.
De bescheiden Nairo is zich bewust van zijn eenvoudige boerenafkomst en inheemse wortels, en hij spreekt zich soms ook politiek uit, bijvoorbeeld zich solidair te verklaren met boerenprotesten. Als kleine jongen fietste hij al door de bergen. Hij is klein, licht en fysiek sterk. Fietsen is afzien, maar hij is ervoor in de wieg gelegd met zijn doorzettingsvermogen en doelgerichtheid. Succes kent vele vaders, zo stelt Rendell: “During one of our interviews, I commented, ‘Nairo, you are like America. So many people say they discovered you.’”
Tom Dumoulin
De Colombiaanse renners duiken dus op in grote rondes als de Tour de France, de Giro d’Italia en de Vuelta a España, races en dagkoersen in Andorra, Luik-Bastenaken-Luik, Parijs-Roubaix, Vuelta a Cataluyna. Ze rijden met en tegen grote internationale namen als Julian Alaphilippe, Steven Kruijswijk, Chris Froome, Vincenzo Nibali en onze eigen Tom Dumoulin.
Hieraan gaat een lange weg vooraf. De meeste renners hebben als ze jong zijn geen geld voor wielrenschoenen, een goede racefiets, kleding en een helm. De stap om professioneel wielrenner te worden is dus moeilijk. Als ze geluk hebben, kunnen ze aan de bak bij een lokaal team. Zo kunnen ze zich in de kijker spelen in een van de nationale races zoals de Vuelta del Porvenir, Vuelta de la Juventud, Vuelta al Cauca, Clásico de Antioquia en Clásico RCN.
Als ze de sprong wagen naar het buitenland, profiteren ze van de hogere mate van professionaliteit. Colombianen beginnen rondes te winnen in Europa.
Nieuwe trots
De titel van het boek is exact hetzelfde als de slogan die Colombia in de periode 2005-2011 gebruikte om zichzelf in het buitenland te promoten. In het geval van Rendell gaat het over het Colombiaanse wielerteam met die naam dat in 2005 is opgericht. Dat is vreemd, want het boek behandelt veel meer dan dat team en lijkt vooral gekozen te zijn omdat het lekker in het gehoor ligt.
De ondertitel is interessanter: The Generation of Racing Cyclists Who Changed Their Nation and the Tour de France. Hoewel ik Rendell op dit punt zeker zijn gelijk gun, ben ik bang dat dit wat te sterk is uitgedrukt. Het is ontegenzeggelijk dat Quintana en Bernal en collega’s Colombianen een nieuwe trots hebben gegeven en dat Colombianen niet meer weg te denken zijn uit de Tour. Maar voor echte verandering is veel meer nodig.
In het boek duiken allerlei flarden en aspecten van de Colombiaanse maatschappij op: guerrilla, paramilitairen, oorlog, drugsgeweld, corruptie en geweld. Het is bedoeld om een context te schilderen waarin de renners zijn opgegroeid en hoe ze zich naar de top hebben moeten knokken. Maar met name voor lezers die weinig van Colombia weten is er geen samenhang te ontdekken.
Het helpt ook niet mee dat Rendell voortdurend in tijd heen en weer springt en de lezer overvoert met zo veel namen, jaartallen, rondes, etappes, sprints, seconden voorsprong of achterstand en races, dat ik – zeker als niet wieleradept – het spoor al snel kwijt raak. Maar dat geeft niet, want Rendell weet wel de liefde van en de strijd voor het wielrennen van deze Colombianen voor het voetlicht te brengen.
Uit het boek blijkt Rendells grote respect, liefde en fascinatie voor en kennis van de sport. Het is een monnikenwerk om dit alles te researchen en leesbaar op te schrijven. Hij spreekt een groot aantal wielrenners en hun naaste familie en vrienden, trainers, coaches, trainers en ploeggenoten.
Colombia Es Pasión is bij uitstek een boek voor wielerliefhebbers die meer willen weten van het Colombiaanse wielrennen.
Matt Rendell, Colombia es pasión, Weidenfeld and Nicolson, London, 2019, ISBN 9781474609715 (hardcover), ISBN 9781474609739 (e-book), ISBN 9781409180869 (luisterboek), 340 pag., €18,39
Lees ook Geen gewone wielrenner, De roze trui van Nairo en Fietsen in Medellín van Nico Verbeek, onze correspondent in Colombia
