Colombia heeft beloofd herstelbetalingen te doen aan de slachtoffers nadat het inter-Amerikaanse hof voor de rechten van de mens (IACHR) had geconcludeerd dat de staat de systematische uitroeiing van de linkse partij Unión Patriótica (UP) in de jaren tachtig en negentig toestond.
De UP was een politieke partij die ontstond uit een vredesproces met de guerrillastrijders van de Revolutionaire Strijdkrachten (Farc) in 1985, maar 6.000 van haar leden werden weggevaagd door rechtse paramilitairen, narco’s en het Colombiaanse leger. De uitroeiing van de beweging zette de Farc ertoe aan de wapens te heroveren, waardoor het dodelijke conflict in Colombia dat zes decennia duurde, bestendigde, waarbij 450.000 mensen om het leven kwamen en 8 miljoen mensen op de vlucht sloegen. De meeste Farc-strijders legden uiteindelijk hun wapens neer na een nieuw vredesproces in 2016.
Deze week concludeerde de IACHR dat de rol van de Colombiaanse staat in de tragedie neerkwam op misdaden tegen de menselijkheid. De uitspraak komt na drie decennia van gerechtelijke campagnes van slachtoffers en werd toegejuicht door president Gustavo Petro, die beloofde herstelbetalingen te doen aan de slachtoffers. De minister van Cultuur, Patricia Ariza, een overlevende van de UP, zei dat ze tot tranen toe geroerd was door de catharsis van de uitspraak van de rechtbank.
“We hadden gelijk! Gerechtigheid zal overleven, genegenheid zal overleven. Wij, de slachtoffers en overlevenden, zullen de herinnering levend houden”, twitterde Ariza. De UP werd opgericht om links in Colombia een vreedzame en legitieme politieke vertegenwoordiging te geven nadat de liberale partij en de conservatieve partij sinds het midden van de 19e eeuw de macht hadden afgewisseld. In plaats daarvan liet de Colombiaanse staat toe dat zowel de achterban van de UP als gekozen politici ongestraft werden opgepikt en het gebruikte zelfs zijn eigen troepen in de politieke genocide, aldus het regionale tribunaal voor rechten.
De rechtbank verifieerde “systematisch geweld tegen de leden en militanten van de Patriottische Unie, dat meer dan twee decennia duurde en zich uitstrekte tot bijna het hele Colombiaanse grondgebied”, zei de IACHR in een verklaring. Het tribunaal veroordeelde ook opeenvolgende Colombiaanse regeringen omdat ze geen onderzoek hadden gedaan naar de duizenden gevallen van gedwongen verdwijningen, buitengerechtelijke executies en martelingen die werden gebruikt om de beweging uit te roeien.
Colombia zal de aanbevelingen van de rechtbank opvolgen om de nalatenschap van de UP te herdenken, zei Roy Barreras, de voorzitter van het congres. De uitroeiing van de UP is symbolisch voor de cyclische geschiedenis van Colombia, waarin een opeenvolging van linkse leiders de hoop op hervormingen hebben gewekt, maar die werden al gedood voordat ze verandering konden bewerkstelligen.
Veertien UP-leden werden in 1986 gekozen tot senatoren en vertegenwoordigers toen de beweging aan populariteit won, maar 247 van haar leden, waaronder verschillende gekozen wetgevers, werden dat jaar vermoord. Petro, een voormalige guerrilla van de M-19-rebellen, doorbrak de historische trend in juni 2022 toen hij werd gekozen tot de allereerste linkse president van het land, hoewel de vrees bestond dat ook hij zou worden vermoord voordat hij het Casa de Nariño, het presidentiële paleis, kon bereiken.
“Deze uitspraak is van enorme juridische betekenis, niet alleen voor Colombia maar voor de hele wereld”, zei senator Iván Cepeda, wiens vader Manuel Cepeda werd vermoord toen hij op weg was om de UP te vertegenwoordigen in het congres in 1994. “Democratieën worden vaak bepaald door mechanismen en formaliteiten – maar ze betekenen meer dan alleen gewone verkiezingen en de veronderstelde persvrijheid: we moeten ook de levens van de oppositie beschermen.”
Beeld: SamuelHitFest – Trabajo propio, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=98733357
