Na het succes van Roberto Bolaño’s vuistdikke postume roman 2666 heeft Meulenhoff Het Derde Rijk gepubliceerd, eveneens pas na de dood van de Chileense schrijver beschikbaar voor het publiek. Gelukkig maar.
Hoofdpersoon Udo Berger is in Duitsland kampioen in wargames. Wanneer hij met zijn vriendin Ingeborg op vakantie gaat naar een Spaanse badplaats, doet hij niet veel meer dan op zijn hotelkamer nieuwe strategieën uitproberen. Intussen ligt Ingeborg hele dagen op het strand. Ze raken bevriend met een ander Duits stel, de onverschrokken waaghals Charly en zijn mooie vriendin Hanna. Bijna iedere avond gaan de vier samen uit, daarbij vergezeld door twee ongure Spanjaarden die naar de onheilspellende namen ‘het Lam’ en ‘de Wolf’ luisteren. Ook maken ze kennis met ‘de Verbrande’, een raadselachtige, verminkte man die op het strand woont. Dan is er nog Frau Else, eigenares van het hotel die Udo nog kent van vroeger, toen hij daar met zijn ouders verbleef. Net als toen voelt hij zich ook nu aangetrokken tot haar.
Op het eerste gezicht lijkt er niet veel aan de hand in Bolaño’s roman, maar dat verandert gaandeweg. Zo verdwijnt Charly plotseling, nadat hij met zijn surfplank in zee is gerend, Hanna ontredderd achterlatend. De onheilspellende sfeer neemt toe. Udo – en met hem de lezer – vermoedt dat er zaken gaande zijn waar hij geen weet van heeft.
Dan speelt Udo de wargame ‘Het Derde Rijk’, een waarheidsgetrouwe nabootsing van de Tweede Wereldoorlog, tegen ‘de Verbrande’. Udo speelt als Duitsland, terwijl ‘de Verbrande’ de geallieerden aanstuurt. De verminkingen van Udo’s tegenstander, afkomstig uit een Latijns-Amerikaans land (Chili), zijn hem toegebracht door hedendaagse nazi’s, zo wordt beweerd. Is dat de reden dat hij het spel zo serieus neemt? En neemt hij daarom kopieën mee voor Udo van documenten die met jodenvervolging te maken hebben? Udo schenkt hier geen aandacht aan, maar de mysterieuze motieven van ‘de Verbrande’ spelen in zijn achterhoofd rond. Hoe langer de strijd voortduurt, des te duidelijker wordt dat Udo Het Derde Rijk gaat verliezen. De vraag die rest, is wat er gebeurt als het zo ver is.
Deze in dagboekvorm geschreven roman kruipt onder je huid. Personages blijven vaag, onberekenbaar; daarom vormen ze een stille dreiging, alsof de situatie elk moment volledig uit de hand kan lopen. Alleen Udo is als ik-persoon een open boek. Juist de identificatie die de lezer met hem heeft en de spanning die Bolaño traag opbouwt en zo lang mogelijk rekt, maken Het Derde Rijk tot een fascinerend, beklemmend verhaal. De oorlog uit de wargame en de realiteit raken steeds meer met elkaar verstrengeld. Enkel de passages met opsommingen van legereenheden en divisienummers vervelen na verloop van tijd, maar de Bolaño-liefhebber komt zeker aan zijn trekken.
Uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam, 2010, ISBN 9789029085786, 317 pag., € 19,95, vertaling: Aline Glastra van Loon
