Negentiende-eeuws mislukt experiment leeft nog steeds voort
Van 1860 tot 1878 beschouwde de Franse avonturier Antoine de Tounes zich als koning van het door hem uitgeroepen ‘Koninkrijk Araucanía en Patagonia’ in het zuiden van het huidige Chili en Argentinië. Dat was meer fictief dan reëel, maar zijn experiment heeft nog steeds aanhangers, in Frankrijk en Chili.
Dit verhaal begon met een gedicht. Halverwege de negentiende eeuw las Orélie Antoine de Tounes (1825-1878, foto), een Zuid-Franse plattelandsjurist, het lange gedicht La Araucana van de 16e eeuwse Spaanse dichter en conquistador Alonso de Ercilla. In dit meesterwerk uitte Ercilla zijn bewondering voor de moed van de oorspronkelijke bewoners van het huidige Chili in hun strijd tegen de Spanjaarden.
De inheemse Mapuche vochten drie eeuwen na Ercilla nog steeds tegen de Chileense staat die hen definitief wilde onderwerpen. Geïnspireerd door het gedicht wilde De Tounes hen helpen en vertrok in 1858 naar hun gebied, Araucanía. Aan Mapuche-leiders beloofde hij Franse diplomatieke steun voor hun strijd. In 1860 riep hij zichzelf uit tot ‘Koning van Araucanía en Patagonia’. In het Argentijnse deel daarvan is hij overigens nauwelijks geweest. Als koning Antoine I zou hij door Chileense Mapucheleiders zijn erkend.
Dat Antoine I algemeen werd geaccepteerd, is hoogst onwaarschijnlijk. Hij had wel contact met enkele Mapucheleiders, maar zeker geen controle over het gebied. Er kwam geen door hem geleide staat van de grond, alleen symbolen als een grondwet, volkslied en vlag. Maar dat was al alarmerend genoeg voor de Chilenen om Antoine I te arresteren. Eind 1862 verklaarde een Chileense rechtbank hem krankzinnig en zette hem uit naar Europa. Hij probeerde nog drie keer zijn koninkrijk te bereiken, in 1869, 1874 en 1876, maar werd steeds werd opgepakt en het land uitgezet. In 1878 overleed hij in Frankrijk.
Twee troonpretendenten
In die tijd werd het Mapuche-gebied met grootschalig militair geweld ingelijfd bij Chili. Maar de naam van de koning en zijn koninkrijk bleef rondzingen toen de Fransman Achille Laviarde beweerde dat de kinderloze avonturier hem als opvolger had aangewezen. Inmiddels is Frederic I al de zevende opvolger van Antone I als koning van Araucanía en Patagonia. Slechts één pretendent heeft ooit het gebied betreden, in 1989. Momenteel claimen twee mannen recht op de troon, allebei met een officiële website van het koninkrijk.
Dit volgens een historicus ‘curieuze en semi-komische’ verhaal is nog geen afgesloten verleden, want deze pretendenten hebben contact met Mapuche-activisten die nu in Chili tegen onderdrukking en voor meer autonomie strijden. Op een van die websites wordt uitgebreid over die strijd bericht. Volgens Pedro Cayuqueo, een Mapuche journalist en historicus, geeft de door de overwinnaars geschreven geschiedenis een onjuist beeld. De Tounens was geen gek en zijn koninkrijk was veel belangrijker dan het wordt voorgesteld: ‘Het koninkrijk heeft grote symbolische waarde’ in de strijd van de Mapuche.
Dit verhaal heeft niet alleen geleid tot conflicterende historische interpretaties, maar ook tot romans en films. De Argentijnse film La película del rey (1986) won de Goya-prijs voor de beste Spaanstalige film van buiten Spanje. De experimentele film Rey beleefde de première op het Rotterdamse filmfestival in 2018.