Spannende roman van Paulina Flores
De Koreaanse drenkeling Lee wordt aan boord gehesen op een Chileense vissersboot die dobbert op de meest zuidelijke wateren van Chili. Hij is in het water gevallen – of gegooid – vanaf een Chinees fabrieksschip. Er is een geweer in het spel, de drenkeling is niet meer welkom op de zogeheten jigger, zoveel is duidelijk.
Hoewel de roze kaft en de titel van het boek in eerste instantie bij mij de indruk wekken dat Deception Island van de Chileense schrijfster Paulina Flores (1988) een zoetsappige roman is, meren we aan in de ruige omgeving van Punta Arenas, Patagonië. Lee wordt meegenomen, verstopt en verzorgd door een van de vissers, Miguel, die onverwachts bezoek krijgt van zijn dochter Marcela, een jonge vrouw met wat ongeluk in het leven.
Deception Island is de debuutroman van Flores, waarvan in 2014 de verhalenbundel Een beschamende vertoning verscheen. Ze kreeg voor het gelijknamige korte verhaal de Roberto Bolaño prijs. Deception Island is vernoemd naar een vulkanisch eiland aan de kust van Antarctica, dat vanaf het begin van de negentiende eeuw werd gebruikt voor de walvis- en zeehondenjacht. De rol van het eiland is overigens wellicht metaforisch, maar weinigzeggend binnen het verhaal.
Op de vlucht
Marcela besluit de hoofdstad Santiago de Chile te verlaten. Ze is haar werk kwijtgeraakt en de relatie met haar jongere vriend Diego is stukgelopen. Of het nu het vreemdgaan was, of het leeftijdsverschil, het liep op niets uit. Enigszins lusteloos en ongelukkig – Marcela is een ietwat deprimerend en stuurloos figuur – vertrekt ze richting Punta Arenas, waar haar vader zich zo’n tien jaar geleden heeft teruggetrokken na de scheiding van zijn vrouw. Haar vader heeft ze in jaren niet gezien, maar hun samenkomen lijkt weinig los te maken tussen de twee. Lee is illegaal in huis genomen om aan te sterken. De dramatische sfeer en het ritme van het begin van het verhaal, waar in de duisternis van de oceaan het nagenoeg levenloze lichaam van Lee werd opgevist, vlakt later af. De focus verschuift naar de innerlijke wereld van de personages, die Flores goed weet te omvatten in gedetailleerde beschrijvingen van alledaagse gebeurtenissen en gesprekken.
Als je gebaseerd op de beginscène een thriller verwachtte, of een detective waarin het mysterie van Lee’s identiteit wordt opgelost, raak je wellicht teleurgesteld. Toch is de introspectieve schrijfwijze die zich niet richt op een einde, maar op het verloop van verschillende levens, pakkend en overtuigend. Het boek wisselt voornamelijk tussen twee verhaallijnen: Marcela’s vlucht uit Santiago en de relatie tussen haar, Miguel en Lee, en het leven van Lee aan boord van het Chinese fabrieksschip samen met zijn collega’s Yusril en Joshua. Wat duidelijk wordt is dat zowel Lee als Marcela ergens voor op de vlucht geslagen zijn.
Pijlinktvissenbloed
Onder slavernijachtige omstandigheden werkt Lee als nagenoeg de enige Koreaan op een schip met Indonesiërs, Filipijnen en Chinezen die worden uitgebuit, geslagen, en vaak niet eens weten welke dag van het jaar het is. Ze jagen op de ‘Melilla 201’ op pijlinktvissen in de wateren van de Straat van Magellaan. Hongerig en met bevroren vingers hakken ze in de fabriek de koppen en ledematen van pijlinktvissen in stukken. Lee’s twee compagnons, Joshua en Yusri, die tegelijkertijd van de boot af zijn gesprongen, gevallen of gegooid, worden levenloos opgevist uit de oceaan.
Terwijl de schaduwkant van het kapitalisme wordt belicht, mengt de onbenulligheid van gedachten en gebeurtenissen aan boord zich met beelden van honger en uitputting. Zo valt het Lee op, terwijl hij een afgesneden inktvissenkop richting zijn collega Donderdag schuift, dat deze de langste, zwartste en meest golvende wimpers heeft die hij heeft gezien sinds zijn kindertijd. Zijn gedachten worden onderbroken door een onoplettende officier die in slaap valt: de arbeiders werpen zich op de werktafel om “te redden wat ze kunnen redden. Ze likken de tafel tot de laatste druppel droog en aan hun monden hangen nu dikke, lange, blauwe slijmslierten: pijlinktvissenbloed”.
Knikken en buigen
De hoofdstukken aan boord van de Melilla zijn overigens de enige momenten waarin het verhaal vanuit Lee’s perspectief benaderd wordt. Het wordt merendeels vanuit Marcela’s oogpunt gefocaliseerd. Ze weidt uitgebreid uit over haar leven, over haar stukgelopen liefde met Diego, de natuur, of over haar traditionele, machistische familie. Wat Lee ervan begrijpt blijft onuitgesproken: hij knikt, buigt, maakt enkele geluiden, maar spreekt geen woord Spaans. Zijn geschiedenis proberen vader en dochter te achterhalen via Koreaanse nieuwswebsites online, maar wat het uiteindelijk lot van de jonge Koreaan is weten de twee niet.
Deception Island is moeilijk te plaatsen binnen de kaders van gebruikelijke genres. Het is beeldend en ritmisch, ongebruikelijk, afwisselend spannend en meeslepend, met een indrukwekkend detail voor de innerlijke wereld van de drie hoofdpersonages. Hoewel dit laatste bij vlagen wordt uitgeput, weet Flores een onorthodoxe spanningsboog te creëren die de lezer gevangen houdt.
Lees ook onze recensie van Een beschamende vertoning
Paulina Flores, Deception Island, Meridiaan Uitgevers, Amsterdam, 2023, ISBN 9789493169715, 328 pag., €22,50, vertaling: Peter Valkenet
