Verdrongen trauma’s op een ver eiland
In Blauwe Tomaten, een meeslepend werk van de Curaçaose schrijfster Elodie Heloise, keert de 28-jarige Dominique terug naar het eiland waar ze een deel van haar jeugd doorbracht. Terwijl ze samen met haar vriend Marlo onderdak vindt in zijn ouderlijk huis, is de terugkeer weinig idyllisch. Ze moet de confrontatie aangaan met onduidelijke, pijnlijke herinneringen, waarin haar moeder en zij leden onder het geweld van haar vader. De herontdekking van het eiland onthult verdrongen en verborgen trauma’s in Dominique’s geheugen, maar brengt ook verzoening met zich mee.
Roofdier
Foto door Pexels/Skitterphoto
Terwijl Dominique haar eigen jeugd op het eiland onderzoekt, wordt de puberende Kevin opgevangen in huis. Marlo werkt als gymdocent op de school waar Kevin op een dag aan komt lopen met een zonnebril op. Het blauwe oog dat hij verhult, heeft zijn stiefvader hem bezorgd. Kevin maakt zich zorgen om zijn zusje Natalia die thuis blijft wonen: “De manier waarop die vent naar haar kijkt de laatste tijd bevalt hem niet. Er zit iets roofdierachtigs in”. De moeder lijkt hier blind voor. Ook voor hoe de vadsige man bij de plaatselijke snèk met andere vrouwen rotzooit, en haar thuis commandeert en vernedert. Ergens herkent Dominique dat de verkenning van haar pijnlijke gezinsverleden ook wordt gestimuleerd door het opvangen van Kevin en de problemen die hij probeert te ontvluchten.
Hoewel de thematiek van huiselijk geweld als een rode draad door het verhaal loopt, weet de schrijfster op genuanceerde wijze te belichten hoe het beleefd en herinnerd wordt. Niet alleen wordt de diepte van de pijn, schuld en boosheid die het slachtoffer met zich meedraagt op indringende wijze beschreven, maar Heloise weet ook de complexe geschiedenissen en trauma’s die voorafgaan aan het daderschap met gevoel te belichten.
De personages dragen conflicterende herinneringen met zich mee. Aan de ene kant herinnert Dominique zich hoe ze haar kussen tegen haar oren drukte om het geschreeuw en het geluid van klappen die verderop in de badkamer vielen niet te hoeven horen. ’s Nachts durfde ze de gang niet op, bang om geconfronteerd te worden met wat ze zou aantreffen wanneer de stilte terugkwam. Aan de andere kant herinnert ze zich de dagen op het strand, waar ze haar vader onder de schaduw van een boom vandaan haalde om in momenten van intens geluk samen de golven terug de zee in te jagen.
Flashbacks
De opdeling van het boek in negen delen met korte hoofdstukken biedt ruimte voor een boeiende wisselwerking tussen personages, tijden en verhaallijnen. Hoewel voornamelijk vanuit Dominique’s perspectief belangrijke wendingen in het verhaal aan het licht komen, onthullen de fraaie wisselingen tussen flashbacks, gedachtes en realiteit de kwetsbaarheid en diepte van de personages en hun ervaringen.
De tante van Marlo, shon Mi, staat aan het hoofd van Kuida Próhimo (‘Verzorg je naaste’), een opvangcentrum voor daklozen en verslaafden dat dreigt te sluiten door plannen van projectontwikkelaars en een dwarsliggende minister van Sociale Zaken die hier een graantje in mee kan pikken. Wesu, een dakloze alcoholist die in een vorig leven juridisch adviseur was, ziet een kans om een persoonlijke rekening met de minister te vereffenen. Terwijl hij erachter komt hoe Kuida Próhimo buitenspel wordt gezet, ziet hij vanachter zijn leesbril de grens tussen heden en verleden vervagen:
“Wesu kijkt pastoor Bree en shon Mi vragend aan over zijn bril. Achter hen ziet hij een klein meisje rondjes draaien. Dan draait ze zo hard om haar eigen as dat ze stof doet opstuiven. De stofwolk ontneemt hem het zicht en even ziet hij helemaal niks. Dan valt het stof als een gordijn op de grond en kijkt hij in het gezicht van een volwassen jonge vrouw. Ze steek een duim naar hem op. Goed zo, papa.”
Elodie Heloise
Hoewel de dramatische toon van het werk ter aanvang misschien afschrikt, toont Blauwe Tomaten juist de veerkracht van mensen die ergens herstellende van zijn. De ontknoping is een spektakel.
Voor de uitdrukkingen in het Papiaments die in het boek voorkomen is voor de leek overigens een praktische woordenlijst bijgevoegd.
Elodie Heloise, Blauwe Tomaten, Roman, Curação, Uitgever In de Knipscheer, Haarlem, 2023, ISBN 9789493214965, 395 pag, €23,50.
Lees ook onze recensie van De terugkeer van Ricardo Bonifacio
