Maar açaí heeft een nare bijsmaak: kinderarbeid
De açaíbes heeft in korte tijd de wereld veroverd. De bes zit boordevol antioxidanten en vitamine en heeft hierdoor de status van superfood bereikt. Maar er zit ook een dubieuze kant aan de bes. Die groeit aan de açaípalm, een dunne boom waarvoor je niet teveel moet wegen om naar de top, waar de bessen hangen, te kunnen klimmen. Het zijn dan ook vooral kinderen die in het Braziliaanse Amazonegebied omhoog gaan om de bes te oogsten.
In de oogsttijd klimmen tienduizenden Brazilianen, uitgerust met niet meer dan een paar scherpe messen, dagelijks twintig meter omhoog in de dunne palmen om de açaíbessen te plukken. De enige bescherming zijn jute lappen die ze om hun voeten wikkelen. Maar geen enkele beveiliging, bijvoorbeeld in de vorm van een harnas, tegen het gevaar van een val naar beneden. Dit maakt volgens onderzoekers en arbeidsdeskundigen de açaí oogst tot een van de gevaarlijkste banen in Brazilië, ’s werelds grootste producent van açaíbessen.
Omdat de bomen erg dun zijn en door het gewicht van een volwassene makkelijk kunnen breken, zijn het vaak kinderen die de bomen inklimmen om de trossen met bessen los te hakken. Om hoeveel kinderen het gaat is niet met zekerheid te zeggen: de Braziliaanse overheid heeft het nooit onderzocht. Maar onderzoekers zeggen dat het een wijd verbreid gebruik is onder de 120.000 gezinnen die tweemaal per jaar de bessen oogsten.
Er gebeuren regelmatig ongelukken: valpartijen, verwondingen door de scherpe messen, beten door giftige slangen of spinnen. Sommige peconheiros, zoals de bessenplukkers worden genoemd, raken voor het leven verlamd, sommigen overleven het niet. Zo stierven het afgelopen jaar twee jongens van 13 en 14 jaar bij het oogsten.
De paarse vrucht is in korte tijd enorm populair geworden en heeft de status van een superfood gekregen. In hippe en gezonde tentjes staat de bes op het menu, want het is nu eenmaal “een onwijs gezond besje!” In 2019 had de totale productie op de wereldmarkt een waarde van 750 miljoen dollar. Analisten voorspellen dat deze waarde in 2026 tot meer dan twee miljard dollar kan groeien. De açaíbes wordt al eeuwen door de bewoners van het Amazonewoud geoogst en gegeten. Vanuit het woud vond de bes zijn weg naar Braziliaanse steden, waar hij populair werd onder sporters. Toen was het een kleine stap naar de Verenigde Staten en Europa. Bedrijven prijzen de bes aan als “op natuurlijke wijze verzameld door de rivierbevolking”, of “ten gunste van kleine boeren”. Maar de harde omstandigheden waaronder het oogsten plaats vindt worden vermeden.
Een aantal grote exporteurs heeft inmiddels een keurmerk gekregen volgens welk kinderarbeid zou zijn uitgesloten. Het Fair for Life keurmerk eist dat de deelnemende ondernemingen alle toeleverende families regelmatig controleren. Maar volgens arbeidsdeskundigen en onderzoekers is het in de praktijk bijna onmogelijk om de açaí toeleveringsketen te volgen. Zo zegt Monte Dawn Talley, die in 2019 haar proefschrift schreef over kinderarbeid bij de açaí oogst, in een interview met The Washington Post dat er “geen enkele kans bestaat dat zij kunnen garanderen wat ze zeggen te garanderen.” De toelevering is verspreid over een enorm geografisch gebied en betreft tienduizenden gezinnen. Charity Ryerson, directeur van het in Chicago gevestigde Corporate Accountability Lab, een organisatie die misstanden bij toeleveringsketens onderzoekt, zegt in The Washington Post dat dit een van de omstandigheden is waarbij certificering niet zou moeten worden toegestaan. Het feit dat Fair for Life geen kinderarbeid gevonden heeft toont volgens haar aan dat er fouten in het auditing systeem zitten, en niet dat er geen sprake is van misbruik.
Het Amerikaanse bedrijf Sambazon is gespecialiseerd in de productie en verkoop van op açaí gebaseerde voedingsproducten. Ryan Black, lid van de directie, ontkent dat zijn bedrijf açaí inkoopt die door kinderen geoogst is. Het is niet perfect, zegt hij, maar volgens hem is de açaí een positieve kracht, die arme gezinnen inkomen verschaft op een milieuvriendelijke en duurzame wijze.
