De extreemrechtse president van Brazilië, Jair Bolsonaro, gaf afgelopen maandag opdracht tot een aanzienlijke herschikking van zijn kabinet door het ontslag van zes topmedewerkers te aanvaarden en hun opvolgers te benoemen. De belangrijkste wisselingen vonden plaats op Buitenlandse Zaken, Defensie en Justitie. Ook zijn stafchef, procureur-generaal en regeringssecretaris werden vervangen. Vorige week verving Bolsonaro ook al voormalig minister van Volksgezondheid Eduardo Pazuello, een legergeneraal zonder medische ervaring, door cardioloog Marcelo Queiroga.
Het is de grootste herschikking sinds Bolsonaro twee jaar geleden aan de macht kwam. Zijn populariteit is sterk afgenomen vanwege zijn aanpak van de coronapandemie en het imago van de overheid is erdoor verzwakt. Hij heeft zich consequent verzet tegen quarantainemaatregelen, met het argument dat de schade voor de economie erger zou zijn dan de effecten van het virus zelf.
Een dag later accepteerde Bolsonaro het ontslag van de huidige hoofden van de drie strijdkrachten: generaal Edson Pujol (leger), admiraal Ilqes Barbosa (marine) en brigadegeneraal Antonio Carlos Bermudes (luchtmacht). Voor het eerst in de geschiedenis hebben de commandanten van alle drie de takken van de strijdkrachten hun gezamenlijk ontslag ingediend wegens onenigheid met de president”, aldus de krant Folha de Sao Paulo. De meest waarschijnlijke reden leek de steun van de drie aan minister van Defensie Azevedo te zijn, die zich verzette tegen de vermeende drang van Bolsonaro om de strijdkrachten te politiseren.
Volgens de krant O Globo trad Fernando Azevedo af, omdat hij zich “ongemakkelijk voelde bij de noodzaak om de houding van president Bolsonaro formeel te steunen toen hij het leger gebruikte voor zijn politieke activiteiten.” Azevedo zei zelf dat hij tijdens zijn ambtsperiode erin geslaagd was om “de strijdkrachten te behouden als staatsinstellingen.” Hij wordt opgevolgd door Generaal Walter Souza Braga Netto.
De loyale minister van Buitenlandse Zaken van de president, Ernesto Araújo, trad af nadat hij afgelopen weekend door parlementariërs zwaar werd bekritiseerd wegens het schaden van de internationale reputatie van Brazilië. Ze zeiden dat zijn slechte omgang met China, India en de VS betekende dat Brazilië onvoldoende hoeveelheden Covid-19-vaccin had. Hij is vervangen door Carlos Alberto Franco França, een carrièrediplomaat die als speciaal adviseur
Het nieuwe team is gekoppeld aan een coalitie van rechtse partijen die Bolsonaro in het Congres steunen. Het blok wordt gezien als steeds machtiger en zelfs cruciaal voor het politieke voortbestaan van de president – hij heeft een proces van impeachment in het vooruitzicht vanwege zijn aanpak van de pandemie.
Bolsonaro zei tegen de Brazilianen dat ze moesten “stoppen met zeuren” over de coronapandemie. Meer dan 300.000 mensen zijn overleden aan Covid-19 in Brazilië, met meer dan 12 miljoen bevestigde gevallen. Naar verluidt staat de Braziliaanse gezondheidszorg op het punt van instorten nu het land strijdt tegen een dodelijke tweede golf.
De president, zelf een voormalige legerkapitein die een bewonderaar is van de militaire dictatuur (1964-85), heeft sinds zijn aantreden in januari 2019 militair personeel op sleutelposities in zijn regering geplaatst. De vele, plotselinge wisselingen worden toegeschreven aan Bolsonaro’s behoefte om ruimte te maken voor centristische politici en ervoor te zorgen dat hij omringd wordt door uiterst loyale assistenten.
Vice-president Hamilton Mourao, een generaal van het leger, sloot uit dat er een risico bestaat op institutionele ineenstorting in Brazilië. “Nul, je kunt benoemen wie je maar wilt, er is geen institutionele breuk. De strijdkrachten zullen altijd partij kiezen voor legaliteit.”