Delen van het Amazoneregenwoud stoten nu meer koolstofdioxide uit dan ze absorberen, wat volgens een nieuwe studie de vrees doet toenemen voor de potentieel verwoestende impact op de kwetsbare ecosystemen en verdere verslechtering van de klimaatcrisis.
Het onderzoek, dat woensdag in het wetenschappelijke tijdschrift Nature is gepubliceerd, zegt dat de vitale rol van de Amazone als koolstofput – het absorberen van enorme hoeveelheden warmtevasthoudende koolstofdioxide uit de atmosfeer dat helpt de aarde af te koelen – wordt bedreigd.
Gedurende negen jaar voerden onderzoekers onder leiding van het Braziliaanse Nationale Instituut voor Ruimteonderzoek bijna 600 vluchten uit over vier belangrijke locaties in het Braziliaanse Amazonegebied, waarbij ze gegevens verzamelden over de hoeveelheid kooldioxide en koolmonoxide in de atmosfeer.
Ze ontdekten dat deze vier locaties samen 410 miljoen ton koolstofdioxide per jaar uitstoten, voornamelijk veroorzaakt door grote branden – vaak veroorzaakt door mensen. Deze emissies worden gedeeltelijk gecompenseerd doordat dezelfde regio’s ongeveer 120 miljoen ton koolstof per jaar absorberen; maar dat is nog steeds 290 miljoen ton aan netto-uitstoot, ongeveer hetzelfde als wat een land als Thailand in een jaar produceert.
Deze schadelijke factoren – ontbossing, landverbranding en effecten van klimaatverandering – “kunnen blijvende, negatieve gevolgen hebben voor zowel de koolstofbalans van de regio als de kwetsbaarheid van zijn ecosystemen”, waarschuwde een persbericht van Nature.
Wanneer het regenwoud gezond is, halen de bomen en planten jaarlijks miljarden tonnen warmtevasthoudend koolstofdioxide uit de atmosfeer, waardoor zuurstof weer vrijkomt in de lucht. En zijn enorme boomkruin dient als een “airconditioner” voor de planeet, zeggen wetenschappers, en beïnvloedt de mondiale temperatuur- en regenvalpatronen. Het is een van de beste verdedigingswerken van de planeet tegen klimaatverandering.
Maar alleen al in de afgelopen 40 tot 50 jaar heeft het regenwoud een enorme en ontwrichtende verandering ondergaan als gevolg van menselijke invloeden. Het heeft 17 procent van zijn bos verloren, waarvan het grootste deel is omgezet in landbouwgrond voor landbouw en veeteelt. Dit heeft er op zijn beurt voor gezorgd dat de temperatuur is gestegen en de waterverdamping is afgenomen, waardoor er minder regen valt.
Tijdens de negen jaar van de studie is met name de zuidoostelijke Amazone overgeschakeld van een koolstofput naar een “substantiële koolstofbron”, aangezien ontbossing en branden in frequentie en ernst toenamen, aldus de studie. Deze factoren, samen met de wereldwijde klimaatverandering, zorgen ervoor dat de temperaturen gestaag stijgen – en “deze veranderingen lijken te versnellen”.
Ontbossing en houtkap hebben het land ook kwetsbaarder gemaakt voor branden, die vervolgens meer schade aanrichten in een voortdurende cyclus. De bosbranden in de Amazone haalden de internationale krantenkoppen in 2019 toen ze uit de hand liepen, met het hoogste percentage ooit; op een gegeven moment werden elke minuut anderhalf voetbalveld van het regenwoud vernietigd.
Zelfs tijdens droge seizoenen vat de Amazone – een vochtig regenwoud – niet gemakkelijk vlam. In plaats daarvan worden veel branden gesticht door boeren en veeboeren die het land willen ontginnen en gebruiken – aangemoedigd, zeggen activisten, door de Braziliaanse pro-business president Jair Bolsonaro, die campagnebeloften deed om de economie te herstellen door gebruik te maken van het economische potentieel van de Amazone.
Ander recent onderzoek heeft ook gesuggereerd dat de hele Amazone binnenkort kan omslaan om een netto koolstofbron te worden in plaats van opslag.
