Het Boliviaanse verlangen naar de zee
Nationale vlaggen en wapenschilden zeggen vaak veel over een land, met name over een geïdealiseerde en symbolische vorm daarvan. Bolivia heeft zelfs verschillende nationale vlaggen die elk een eigen verhaal vertellen en een wapenschild dat 
tot internationale spanningen kan leiden.
Bolivia kent verschillende nationale vlaggen, waaronder de traditionele en de Wiphala. Daarover zo meer. De civiele vlag heeft drie horizontale banden van gelijke afmetingen. De kleuren van deze banen zijn van boven naar beneden rood, geel en groen. In de praktijk gebruikt ook de overheid deze vlag, behalve bij speciale gelegenheden zoals op de Dag van de Vlag op 17 augustus wanneer de staatsvlag gevoerd wordt. Deze staatsvlag is hetzelfde als de civiele vlag maar met het nationale wapenschild in het midden.
De verhouding tussen de hoogte en de breedte bij de tricolor, de nationale driekleur, is 15:22, hetgeen bijna 2:3 is. De kleuren in de vlag hebben elk een symbolische betekenis. Het rood staat voor het bloed dat in de onafhankelijkheidsstrijd is vergoten. De gele kleur symboliseert het goud en de diverse bodemrijkdommen van het land. De groene baan ten slotte staat voor de rijkdom van de natuur en de hoop.
Deze kleuren worden gebruikt voor de nationale vlag sinds de onafhankelijkheid in 1825. De afmetingen en indeling van huidige vlag dateren uit 1851.
Wiphala
Ondanks dat de rood-geel-groene driekleur de vlag van het onafhankelijke Bolivia was, werd het land nog tot lang daarna op allerlei manieren gedomineerd door Bolivianen van Europese komaf. Met de verkiezing van de linkse inheemse nationalist Evo Morales in 2006 en de stichting van de Plurinationale Republiek Bolivia groeide ook de behoefte aan nieuwe symbolen.
In 2009 werd daarom de veelkleurige Wiphala aanvaard als nationaal symbool van het land, op voet van gelijkheid met de ‘tricolor’, met dien verstande dat decreet 241 regelt dat deze vlag van de inheemse Bolivianen aan de linkerkant van de oude vlag gehesen dient te worden – van links naar rechts lezend is dat de belangrijkste positie. Daarmee is Bolivia een van de weinige landen met meerdere, onderling erg verschillende, nationale vlaggen.
De Wiphala verschilt in veel opzichten van andere vlaggen. De vierkante vorm is verdeeld in 7×7 even grote blokken, die tezamen diagonale kleurbanden vormen van linksboven naar rechtsonder. Het rood verwijst daarbij naar de Pacha Mama, Moeder Aarde, het stoffelijke om ons heen. Het oranje verwijst naar samenleving en cultuur en het geel naar maatschappelijke energie en kracht zoals wederkerigheid en moraal. De witte baan in het centrum staat voor de tijd en de menselijke ontwikkeling en de groene delen staan voor productie en de natuurlijke grondstoffen van het land. Het blauw symboliseert de ruimte en de kosmische, 
goddelijke, energie en het paars de staat en haar ideologie en structuur – deze laatste kleur komt erg weinig voor in nationale vlaggen.
Behalve de drie beschreven nationale vlaggen, kennen leger en marine hun eigen officiële vlaggen. Opvallend daarbij is dat de Wiphala rechts van de Driekleur staat op de marinevlag, tussen de negen sterren die de negen departementen vertegenwoordigen, en boven de grote tiende ster – waarover hieronder meer.
Andescondor
Behalve verschillende nationale vlaggen heeft Bolivia ook een nationaal wapenschild. Dit wapen toont een ovalen schild, omringd door onder meer zes traditionele driekleurige vlaggen, musketten en lauriertakken en ‘gekroond’ door een Andescondor. Het centrale schild toont onder meer de Cerro Rico (de ‘zilverberg’) bij Potosí, het nationale dier de alpaca en een boom op een grasvlakte. Deze uiteenlopende symbolen tonen de geografische diversiteit van het land.
Het centrale schild heeft een blauwe rand met daarin de naam Bolivia (dus zonder verwijzing naar het plurinationale karakter van de staat) en tien gele sterren. Deze sterren zijn wellicht het meest opvallende aan het wapen. Zij staan, net als in de marinevlag, voor de negen departementen van het land plus de Litoral. Deze provincie en daarmee haar kuststrook (‘litoral’) moest Bolivia in 1884 na de verloren Salpeteroorlog aan Chili afstaan. De 5.000 Boliviaanse matrozen en marineofficieren varen sindsdien dus uitsluitend op rivieren en het Titicacameer. De marine blijft, getuige haar vlag, echter dromen van het moment dat ze weer de zee op kan en dus van het herstel van de situatie van voor de Salpeteroorlog.
De Dag van de Zee
Deze pijnlijke gebeurtenis wordt niet alleen elk jaar op 23 maart herdacht tijdens de Día del Mar (Dag van de Zee), zij wordt permanent herdacht in het officiële wapen van het land en de vlag van de marine. Bolivia maakt hiermee dus nog steeds aanspraak op een deel van een buurland waarmee de verhoudingen vaak toch al niet zo best zijn. Dit ondanks een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag in 2018 dat Bolivia, juridisch gezien, geen ‘recht’ heeft op de Litoral of een deel daarvan.
Deze bijdrage is onderdeel van de Bolivia Special (april-mei 2021)