Een prikkelende thriller van Jeroen Windmeijer op de Boliviaanse hoogvlaktes
“Het kind lijkt in diepe rust.
Het zit binnen in een kamer tegen een muur aan, de armen om de opgetrokken benen geslagen. Zijn hoofdje rust op zijn knieën, als dat van een kind dat op een feest per se op wilde blijven en dan toch door slaap werd overmand.
Maar het is dood.”
Hoog in het Andesgebergte van Bolivia loopt de Nederlandse student Luc stage bij de landbouwuniversiteit van Tiahuanaco, wanneer een jong kind dood wordt aangetroffen. Het is het derde gedode kind in een jaar tijd. Alles wijst op een rituele moord. Is dit een voortzetting van de bloedige religieuze rituelen die de Inca’s vroeger praktiseerden om Moeder Aarde, Pachamama, gunstig te stemmen? Of gaat het om een barbaarse moord? De spannende thriller De Offers van Jeroen Windmeijer (Delft, 1969) is een fascinerende zoektocht naar antwoorden over mensenoffers door de tijd heen.
De dagen na de moord spreekt Luc met diverse mensen van binnen en buiten de getroffen gemeenschappen. Er heerst angst en verwarring onder de lokale bevolking. Wat als hun zoon of dochter het volgende slachtoffer zal zijn? Via gesprekken tussen de personages toont de auteur de verschillende emoties en ideeën over de moorden. Zo is Nayra, een inheemse collega die met Luc samenwerkt in het universiteitsproject, ervan overtuigd dat dit geen inheems kinderoffer kan zijn:
“Kijk, Lucas, ik weet dat deze streek een bloederige geschiedenis kent, dat mijn volk die geschiedenis heeft, maar ik denk dat dit ver achter ons ligt, heel ver. Ja, misschien is er een gek die zich laat inspireren door de offers die onze verre voorouders brachten aan hun goden, maar dat is het, een gek. Wij hebben die praktijken allang vaarwel gezegd.”
Het ongemakkelijke gevoel en de nieuwsgierigheid die horen bij het onderwerp kinderoffers vormen de basis voor de spanning in deze thriller. De lezer wordt heen en weer geslingerd tussen allerlei even onaangename scenario’s, waardoor het moeilijk is om te stoppen met lezen. Bovendien weet Windmeijer de spanning goed op te voeren door fictie en feiten op een logische manier aan elkaar te verbinden. Een mix aan vooroordelen over de ander, van zowel de kant van de inheemse bevolking als van de buitenlandse personages, vormt een explosieve combinatie.
Achterlijke bijgeloof
Het botst tussen de personages die geregeld vastzitten in hun eigen vooroordelen over de ander. Zo wonen er verschillende priesters en dominees van christelijke stromingen die vat proberen te krijgen op de inheemse bevolking. De Italiaanse priester Mauro Benigni is na veertig jaar missiewerk behoorlijk gefrustreerd, omdat het hem maar niet lukt om het ‘achterlijke bijgeloof van de indianen’ uit te roeien. De evangelist Oscar gaat nog een stapje verder in zijn fanatisme, en buldert regelmatig tegen de inheemse bevolking die een ‘heidens christendom’ aanhangt. “Vind je het gek dat jullie in armoede leven en dat jullie kinderen sterven? Waar staat het in de Heilige Schrift, het woord van God, dat je offers mag brengen aan de aarde? Denk je nou echt dan de aarde van alcohol houdt?” Deze monologen zijn soms hilarisch, maar verbergen ook een geschiedenis van honderden jaren aan onderdrukking.
Beeldende schrijfstijl
In het boek is het spanningsveld tussen de letterlijke en figuurlijke interpretatie van het geloof duidelijk voelbaar. De Nederlandse priester Maarten Vader is gematigder. Hij doet onderzoek naar het kinderoffer in diverse culturen door de eeuwen heen. Via Vader zet Windmeijer de lezer aan het denken over het concept offer als universeel begrip, maar ook als literair thema binnen de christelijke traditie. De Nederlandse priester durft kritische vragen te stellen over bijbelse verhalen waar kinder- en mensenoffers en kindermoorden een rol spelen. Is er in de kern eigenlijk wel zoveel verschil tussen de ideeën achter (kinder)offers in de bijbelse verhalen en de Inca traditie? En is het mensenoffer niet het centrale thema van het christendom met de kruisiging van Jezus? De auteur belicht dit onderwerp vanuit meerdere kanten op prikkelende wijze. Ook weet hij dit complexe onderwerp met respect te benaderen. Iedereen die interesse heeft in het concept offeren als universeel begrip, en de culturele evolutie van het offeren, zou dit boek absoluut moeten lezen.
Waar Windmeijer (foto) ook goed in slaagt, is een rijk beeld te geven van het leven van de Boliviaanse gemeenschappen rond het Titicacameer. Door zijn beeldende schrijfstijl wordt de lezer ondergedompeld in het leven in de Andes. Thema’s als het boerenleven, het ruige landschap, het leven met extreme weeromstandigheden en het verdwijnen van de traditionele kennis komen uitgebreid aan bod. Ook onderwerpen als de plaats van de mens in de natuur, de natuur als levend wezen, het aanbidden van Pachamama en alles wat leeft, de mythologische verhalen en figuren, behandelt hij uitvoerig. Je zou na het lezen van deze recensie bijna vergeten dat het hier om een spannende thriller gaat met ook nog eens een onvoorspelbaar einde. De Offers bevat eigenlijk alle ingrediënten voor een goed verhaal: het prikkelt de geest en verruimt de blik, het brengt je naar verre oorden en tijden, en het vermaakt je met een spannend verhaal. Wat wil je eigenlijk nog meer?
Jeroen Windmeijer, De Offers, HarperCollins, Amsterdam, 2019, ISBN 9789402703535, 382 pag., €20,99
Meer informatie: www.jeroenwindmeijer.nl
Deze bijdrage is onderdeel van de Special Bolivia april/mei 2021
