Icoon van Londen en La Paz
Een levering bolhoeden in de verkeerde kleur, bestemd voor Engelse spoorwerkers, werd door de toevoeging van twee kwastjes het icoon van de Boliviaanse Aymara en Quechua vrouwen. Als onderdeel van hun traditionele kleding staat het al bijna een eeuw voor een – modieus – statement.
Het was de Duitser Johannes Popsel Noelle, geboren in 1899 en als 19-jarige naar Bolivia geëmigreerd, die met de bowler de cholas in vervoering bracht.
Popsel begon zijn Boliviaanse carrière met een administratieve baan in de rubberindustrie in het noorden van Bolivia, maar verhuisde in 1929 naar la Paz. Daar begon hij met een compagnon kunstvoorwerpen en kleding uit Europa te importeren.
Niet zwart maar bruin
In die tijd waren de Boliviaanse spoorwegen in handen van Britten en velen van hen droegen bolhoeden, in Engeland bowler hats genoemd. Via Popsel bestelden ze een partij bowlers maar toen deze geleverd werd bleken de hoeden niet zwart, de trend voor heren op dat moment, maar bruin.
Daarop versierde Popsel de hoeden met twee kwastjes, met het idee om vrouwelijke clientèle van de hogere, Europese, klasse te trekken. Tot zijn verbazing waren het Aymara- en Quechuavrouwen die in groten getale de winkel binnen stapten. Ze waren onlangs naar de stad verhuisd en op zoek naar een bijpassende culturele identiteit. De bolhoed met kwastjes vonden ze een mooie aanvulling op hun meerlagige rok en omslagdoek. Deze vrouwen stonden bekend als cholas, afgeleidt van chula wat mooie vrouw betekent, maar hier gebruikt om vrouwen van het platteland aan te duiden die in de stad waren komen wonen.
De verkoop schoot omhoog en bestellingen in Europa plaatsen had geen zin vanwege de lange levertijd. Popsel reisde naar Sucre maar de hoedenfabriek daar kon hem niet helpen. Er zat niets anders op dan een eigen hoedenfabriek beginnen. Uiteindelijk leverde die fabriek niet alleen bolhoeden voor de binnenlandse markt maar ook voor de buurlanden en zelfs voor Europa.
Bowler
De Britse bolhoed werd speciaal voor jachtopzieners ontworpen. Een hoed met een kleine rand die stevig op het hoofd zat, zodat hij door struiken en takken niet van het hoofd gerukt werd. In1850 begon de firma Bowler & Son met het vervaardigen van deze bolhoed, met de hand gemaakt, in vilt van hazenhaar.
In Bolivia werden al vilten hoeden gemaakt en gedragen, ook voordat Popsel zijn bolhoed introduceerde. De vorm van de traditionele Bowler werd in Bolivia doorontwikkeld en werd als bombín hoger en kleiner. Ondanks enkele regionale verschillen en modetrends zit een bombín meer als een soort versiering hoog boven op het hoofd.
De cholas, zowel Aymara als Quechua, dragen hun hoed al bijna honderd jaar. Deze maakt inmiddels deel uit van hun identiteit en is misschien wel een teken van emancipatie. De bombín zelf is een van de meest krachtige iconen van La Paz en van Bolivia geworden, net zoals de bowler dat van Londen en Engeland is. Wat de Boliviaanse bolhoed bijzonder maakt is dat de bowler een accessoire is voor rijkere, Europese mannen maar dat de daarop gebaseerde bombín door armere, inheemse vrouwen wordt gedragen.
Deze bijdrage is onderdeel van de Bolivia Special (april-mei 2021)