Netflixserie belicht gevangenissen wereldwijd, waaronder in Latijns-Amerika
Ooit bezocht ik in Colombia twee gevangenissen: de vrouwengevangenis Buen Pastor (de goede herder) en mannengevangenis La Picota (genoemd naar de wijk waar de gevangenis ligt). Toevallig was er een Franse journalist aanwezig voor het maken van een documentaire. Ik moest eraan terugdenken bij het kijken van de Netflix documentairereeks Inside the World’s Toughest Prisons.
Presentator Raphael Rowe (in seizoen 1 was dit de journalist Paul Connoly) bezoekt wereldwijd gevangenissen, waarvan een behoorlijk deel in Latijns-Amerika ligt: Mexico, Honduras, Belize, Brazilië, Colombia, Costa Rica en Paraguay. Verder doen ze Azië, Afrika en Europa aan.
De formule van het programma is dat Rowe een week meedraait, eerst met de gevangenen, daarna met het gevangenispersoneel. De omstandigheden zijn voor beide partijen meestal weinig benijdenswaardig: overbevolking, slechte hygiëne, geweld, drugs, afpersing en te weinig en slecht eten. En vooral een gebrek aan perspectief. De bewaking is onderbemand en onderbetaald en vaak niet in control.
Een wolk parfum
Het verschilt per gevangenis hoe Rowe benaderd wordt door de andere gevangen. Het scheelt dat hij een ervaringsdeskundige is; hij was zelf in het Verenigd Koninkrijk tot levenslang veroordeeld op beschuldiging van moord. Na twaalf jaar in de gevangenis kwam hij op juridische gronden vrij. Hij heeft altijd zijn onschuld volgehouden. Door deze periode weet hij om te gaan met de fysieke en mentale uitdagingen van het gevangenisleven. Voor het contact met gevangenen in de niet-westerse wereld helpt het ook dat Rowe van gemengde afkomst is, als zoon van een zwarte vader en een witte moeder.
Toen ik de Colombiaanse gevangenissen bezocht, interviewde de documentairemaker verschillende gevangenen. We werden vergezeld door Ana María, de charmante pr-dame van het Colombiaanse gevangeniswezen. Ze zag er tiptop uit in beige pak dat haar figuur mooi accentueerde. Het geheel werd afgetopt met een setje juwelen, veel make-up en een wolk parfum. De directrice van de Buen Pastor was een gevorderde veertigster. Net als Ana María ging ze sjiek gekleed, maar met zo mogelijk nog meer make-up.
De vrouwengevangenis telde ongeveer 1000 gevangenen, de mannengevangenis ongeveer 3600. De sfeer in La Picota, de mannengevangenis, was grimmiger. Het complex werd ook zwaarder bewaakt.
Latijnse omgangsvormen
In de Buen Pastor waren overal vrouwen aan het kletsen, bezig met handwerken, schilderen, naaien enzovoort. Bewaker Alderson leidde ons rond en interacteerde middels Latijnse omgangsvormen constant met de dames, een kusje hier, knipoogje daar. Op mijn vraag aan Alderson of de dames er niet op uit waren om hem te verleiden om iets gedaan te krijgen, antwoordde hij glimlachend dat de bewakers waren opgeleid om daarmee op professionele wijze om te gaan….
Het kwam dus allemaal vrij ontspannen over. Maar schijn bedriegt, zei Alderson. Eerder brak er een oproer uit. De dames bedekten hun gezicht met doeken en sloegen de halve gevangenis kort en klein.
Zondige gedachten
Net zoals in de Netflixserie werden bezoekers grondig gecontroleerd en gefouilleerd. Vrouwelijk bezoek werd inwendig gecontroleerd om binnensmokkelen van drugs, wapens of andere verboden zaken te voorkomen. Toch was er drugs voorhanden in de gevangenis, net zoals wapens. Ook Rowe stuit op dit probleem.
In La Picota was de reactie van de mannen op de verschijning van Ana María voorspelbaar: begerige blikken, wat gesis en bijna tastbaar zondige gedachten. Ana María speelde haar rol goed en deed net of ze niets merkte. In Picota was naast biljart het meest gespeelde spel mens-erger-je-niet. De mannen klaagden over het eten, de verveling en het gebrek aan werk.
Geen hijgerige journalistiek
Hij benadrukt regelmatig het gevaar, het feit dat hij met geharde criminelen, moordenaars, verkrachters en geweldplegers opgesloten zit. De tragiek is dat er naast veroordeelden ook veel mannen soms jaren (!) in afwachting van hun proces in de bak zitten. Het is dus niet verwonderlijk dat de gevangenissen overbevolkt zijn. Zodanig, dat gevangenen de dienst uit maken, bewakers onderbemand en onderbetaald zijn.
In sommige gevangenissen moeten gevangenen voor alles, tot aan een cel aan toe, betalen aan dominante gevangenen die de scepter zwaaiden in de gevangenis. De bewakers hadden alleen een houten knuppel.
Rowe lijkt alle vrijheid te krijgen bij het maken van zijn documentaires. De overheden in de betreffende Latijns-Amerikaanse landen hebben wel allemaal meegewerkt aan de serie, terwijl de serie zeker geen PR is voor hun landen. Waarom werken de desbetreffende ministeries van Justitie dan mee, vraag ik me af?
Met dit soort programma’s ligt sensatie al snel op de loer. Gelukkig is er bij Rowe geen sprake van hijgerige journalistiek. Hij maakt makkelijk contact met de gevangenen en is oprecht geïnteresseerd in hen. Hij vraagt hen op de man af naar hun misdaad of de beschuldiging op basis waarvan ze vastzitten.
Hotel
Rowe gaat in op de fysieke en psychologische aspecten van het gevangen zitten, de ontberingen, wantoestanden, het geweld. Hij vraagt zich af wat de kansen zijn op een nieuwe toekomst voor die mannen. En het perspectief voor de maatschappij, waar ze ooit terug zullen keren. Het is dus in ieders belang dat de mannen er in ieder geval beter uit komen dan dat ze erin gingen.
Het is ook interessant om te zien dat de Latijns-Amerikaanse landen een andere filosofie hanteren bij hun omgang met gevangenen dan landen als Groenland, Duitsland en Noorwegen. Daar hebben burgers soms de neiging om de gevangenis als een ‘hotel’ te beschouwen. Als de corona lockdowns ons een ding geleerd hebben, dan is het wel dat opgesloten zitten is een van de zwaarste straffen die een mens kan krijgen.
Inside the World’s Toughest Prisons is een interessante docuserie, met de droevige constatering dat een mens zelden beter wordt van een verblijf in de gevangenis.
Inside the World’s Toughest Prisons | presentator Raphael Rowe (& Paul Connoly) | Netflix | 2018 – 2021 | Engels gesproken | 5 seizoenen | 4 afleveringen per seizoen
