Verkiezingen in Argentinië
Anders dan verwacht heeft niet de extreemrechtse Javier Milei, maar de peronist Sergio Massa de eerste ronde van de Argentijnse verkiezingen gewonnen. Ze dingen allebei naar de stemmen van de verslagen rechtse kandidate Patricia Bullrich. Daarvoor moet vooral Milei zijn optreden flink aanpassen.
De Argentijnse presidentsverkiezingen van 22 oktober waren in veel opzichten verrassend. Alom werd verwacht dat de rechtsextremistische kandidaat Javier Milei de eerste ronde zou winnen. Dat zou een nieuwe stap worden in de opkomst van politici zoals Bolsonaro op het continent. Het is verheugend dat de populariteit van deze excentrieke man met radicale en gevaarlijke ideeën minder groot is gebleken dan werd gevreesd. Milei bleef met 30 procent ver achter bij Sergio Massa van het linksgeoriënteerde peronisme met 36,7 procent. De rechtse kandidate Patricia Bullrich bleek met 23,8 procent kansloos. De enquêtebureaus zaten er weer naast, net als bij de voorverkiezingen op 13 augustus toen ze de eerste plaats van Milei niet hadden voorzien.
Politiek verrassend en interessanter dan die prognoses is dat de kandidaat van een regering – die de schuld krijgt van grote economische problemen, met afgelopen jaar 140 procent inflatie – als eerste uit de bus komt. De laatste jaren verliezen de regeringspartijen in Latijns-Amerika vrijwel altijd de verkiezingen, zeker als het economisch slecht gaat. En Massa is als minister van Economische Zaken juist verantwoordelijk voor het economische beleid. Met Massa’s eerste plaats wordt ook de voorspelling van veel politici en commentatoren gelogenstraft dat het eindelijk voorbij – over en uit – is met het peronisme dat jarenlang de Argentijnse politiek heeft beheerst. Dat willen velen graag en dus menen ze het ook te zien.
“Niet hetzelfde”
Hoe verrassend ook, dit alles zegt nog weinig over wie de beslissende tweede ronde tussen Massa en Milei op 19 november gaat winnen. Dat hangt vooral af van waar de 6,2 miljoen stemmen op Bullrich naar toe gaan. Bullrich zelf en de voormalige rechtse president Mauricio Macri lieten al eerder een voorkeur voor Milei boven Massa doorschemeren, maar officieel heeft Bullrich zich nog niet uitgesproken. Een grote partner binnen Bullrichs coalitie, de Radicale Burger Unie (UCR), een al oude links-liberale partij, gaat waarschijnlijk oproepen om op Massa te stemmen. Al op de verkiezingsavond had Massa een beroep op hen gedaan: “Ik wil graag praten met de duizenden Radicalen die met ons democratische idealen delen zoals het openbaar onderwijs en de onafhankelijkheid van de staatsmachten. Ik ga me de komende dertig dagen buitengewoon inspannen om uw vertrouwen te winnen.” Massa hoopt ook op steun van de uitgeschakelde socialistische kandidate Myriam Bregman. Die heeft nog geen voorkeur uitgesproken, maar wel gezegd dat Milei en Massa “niet hetzelfde” zijn.
Bommen in kleuterscholen
Milei heeft zijn harde agressieve scheldende toon bijgesteld nu hij moet dingen om de gunst van traditioneel rechts, dat hij als onderdeel van de verfoeide “politieke kaste” juist wilde vernietigen. Hij heeft Patricia Bullrich uitgenodigd om in zijn regering zitting te nemen. De vraag is of zij zo nauw wil samenwerken met de man die haar beschuldigde van het in haar jonge jaren “bommen in kleuterscholen gooien”. Milei hoopt samen met rechts – waarbij hij 54 procent van de stemmen gemakshalve twee derde van de bevolking noemt – het land te bevrijden van het peronisme in ’n ergste vorm: het kirchnerisme, dat volgens hem Argentinië aan de rand van de afgrond heeft gebracht.
Massa heeft om te winnen aangekondigd dat hij een ‘regering van nationale eenheid’ wil vormen. Of dat veel kiezers zal trekken, is de vraag. Belangrijker is waarschijnlijk dat hij komende maand economische resultaten laat zien, die de bevolking weer steun en hoop geven.
De beslissende tweede rond wordt zeker spannend, maar de kans op een grote, overtuigende overwinning van Milei en daarmee gevaar voor de democratie lijkt na de eerste ronde kleiner geworden. Belangrijk is ook dat Milei, als hij die tweede ronde verliest – anders dan Trump en Bolsonaro – de uitslag accepteert. Als hij dat niet kan opbrengen of de verkiezingen wint, staan Argentinië roerige tijden te wachten.
Dit artikel is onderdeel van de Argentinië Special, oktober-november 2023
