“Een opaalbleke huid, zwart haar, bruine ogen, een elegante vrouw”, zo omschrijft de zevenjarige hoofdpersoon zijn moeder in Een heel mooi meisje, de debuutroman van de Argentijnse schrijver Julián López (1965).
Een logische liefdesverklaring, want liefde tussen moeder en kind is onvoorwaardelijk. Het naamloze jongetje aanbidt zijn moeder. Maar spanning sluipt het krappe tweekamerappartement in Buenos Aires binnen, waar het verhaal zich afspeelt. Het is de tijd van het militaire bewind van dictator Jorge Videla, in de jaren zeventig. De wereld waarin het jochie opgroeit is klein. Soms maken ze uitstapjes naar de botanische tuin of een theesalon, of bereiden ze een feestmaal. Een achtergebleven scheerkwast in de badkamer is de enige tastbare herinnering aan mannelijke aanwezigheid.
De moeder, eveneens naamloos, houdt de buitenwereld voor haar zoon verborgen. Om het knaapje te beschermen, maar het duurt even voordat je het door hebt. De enige persoon met wie ze contact hebben is buurvrouw Elvira, een gewezen tangozangeres met een hondje. Die is dol op haar buurjongetje en past op hem als zijn moeder op stap gaat. Waarheen?
López neemt de tijd om het verhaal, waarin weinig gebeurt, op te bouwen en stelt daarmee het geduld van de lezer op de proef. Hoewel geen ingewikkeld verhaal is, krijgt de niet-Argentijnse lezer niets kado. De sfeer wordt grotendeels gevormd door details uit het Argentijnse leven van toen, die de lezer moet kennen en herkennen. Referenties aan het leven in Buenos Aires in die tijd zijn impliciet, door bijvoorbeeld merknamen van sigaretten of een televisieprogramma dat opstaat. Ook al heb je als lezer enige achtergrondkennis van het Argentijnse verleden en de repressie tijdens de militaire dictatuur, om dit onuitgesprokene eruit te halen moet je aardig thuis zijn in het alledaagse leven van toen.
Universeler en daardoor toegankelijker is de manier waarop López de kinderwereld met bijbehorende dilemma’s schetst. Het roodharige jochie voelt zich tegelijkertijd geliefd en een last, alsof zijn moeder hem er niet altijd bij wil hebben. Een verwarrende ervaring. Hij is een “bijna altijd stil en gehoorzaam hoopje mens”, teruggeworpen op zijn eigen belevingswereld. Zijn jonge jeugdjaren werken logischerwijs door in zijn verdere leven, zoals in de loop van het boek blijkt.
Dit boek is toch zeker de moeite van het lezen waard, door de schoonheid van López’ zorgvuldige schrijfstijl. Neem een zin als: “Voor mij was het een onbevattelijke wreedheid, het verbijsterde me te constateren dat we gewoon door bleven leven alsof er niets aan de hand was, alsof we tijdens een picknick in Versailles-achtige sfeer in de openlucht over een pad wandelden en niet in de gaten hadden dat we in werkelijkheid in een sloppenwijk in New Delhi met onze blote voeten op een nest vol giftige slangen trapten.”
López is naast schrijver ook acteur, journalist en dichter. Een heel mooi meisje, of Una muchacha muy bella zoals de Spaanse titel luidt, ontving lovende kritieken in Argentinië en werd verkozen tot beste Argentijnse boek van het jaar in 2013.
Met dit debuut belicht López een duistere periode uit het recente Argentijnse verleden, dat nog altijd traumatisch is. Het mooie is dat hij daar geen expliciete bewoordingen voor nodig heeft. Het geheel is daardoor onderhuidser.
Ik sluit af met een zin die het verhaal goed samenvat: “Er was een mooi meisje dat voorgoed verloren is geraakt in de gruwel en er is een geknakte man die stikt en niet meer goed kan uitmaken wat herinnering is en wat niet.”
Julián López, Een heel mooi meisje, Bezige Bij, Amsterdam, 2015, ISBN 9789023490951, 192 pag., €18,90, vertaling: Adri Boon
