Afgelopen week vierde ik mijn zilveren migratie-jubileum, het was precies 25 jaar geleden dat ik in Medellín aankwam en dus woon ik al bijna de helft van mijn leven in Colombia. Voor mijn vertrek uit Nederland besloot ik me te ontdoen van de meeste materiële bezittingen en onder andere een flinke boekencollectie heb ik toen verkocht of weggegeven.
Deze week beleefde ik een tweede Franciscaans moment en na wat interieur-aanpassingen in ons appartement moest nu mijn, geheel in Colombia opgebouwde collectie tijdschriften eraan geloven. Het belangrijkste bestanddeel van die verzameling waren de complete jaargangen van het tijdschrift Semana, vanaf midden jaren tachtig tot eind 2020. Ik was zelf jarenlang abonnee en heb ook eerdere jaargangen van een plaatselijke bibliotheek overgenomen.
Eerst moest ik een praktische probleem oplossen, want het vervoer van zoveel jaargangen betekent toch een flink logistiek probleem. Ik knoopte een praatje aan met een particuliere vuilnis-ophaler (hier een reciclador genoemd) uit de buurt en vroeg hem of hij interesse had in een partij van een paar honderd kilo oud papier. De kiloprijs van oud papier ligt momenteel op tweeduizend peso (iet minder dan een euro), dus daar voelde hij wel voor. Het lukte hem echter niet om de hele zaak in een keer mee te krijgen in zijn handkar en daarom zag hij zich gedwongen de hulp in te roepen van een collega met een iets grotere handkar.
Ik was me natuurlijk al langer bewust dat het bewaren van oude tijdschriften rationeel gezien niet zoveel nut heeft, want diezelfde informatie kun je uiteraard ook op het internet vinden. Om sentimentele redenen kostte het me echter lange tijd moeite om afstand te doen van de collectie, maar er gebeurde iets waardoor ik er ineens veel minder problemen mee had.
In november van het vorige jaar werd bekend dat het tijdschrift was verkocht aan Gabriel Gilinksi, de 33-jarige zoon van Jaime Gilinski, een Colombiaanse multi-miljonair met een geschat vermogen van enkele miljarden dollars, die hij verdiende met bankzaken en onroerendgoedtransacties.
Het tijdschrift Semana bestaat al sinds 1946, maar werd vooral belangrijk sinds het begin van de jaren tachtig, toen Felipe López het overnam en een aantal belangrijke journalisten aan het blad begon mee te werken, onder wie Mauricio Vargas, Daniel Coronell en Gabriel García Márquez. Het blad kreeg bekendheid door de wekelijkse onthullingen van politieke schandalen en artikelen waarin de dagelijkse actualiteit op een degelijke manier werd geanalyseerd.
Semana werd geleidelijk een begrip in Colombia en behoorde in zijn goede jaren zonder twijfel tot de beste journalistieke publicaties in Latijns Amerika. Dat veranderde in november 2020, toen het nieuws uitlekte over een overname van het blad door de familie Gilinski. Die had, zoals dat heet, een aanbod gedaan dat de eigenaar van blad niet kon weigeren.
De familie Gilinski heeft geen enkele affiniteit of ervaring op het gebied van de media, maar de nestor van de familie, Jaime Gilinski, vond dat zijn zoon Gabriel ook een speeltje mocht hebben en kocht de meerderheid van de aandelen van Semana.
Niet lang na de overname vertrok de hoofdredacteur, Alejandro Santos, en ook alle belangrijke journalisten en columnisten verlieten al snel het zinkende schip. Dat was ook het moment dat ik mijn abonnement op Semana opzegde en ineens met heel andere ogen tegen die oude nummers van Semana begon aan te kijken, die zo netjes naast mekaar in mijn boekenkast stonden.
Jaime Gilinski behoort tot het rijtje van tien rijkste personen van Colombia, maar zoals vaak bij dergelijke succesverhalen, is het niet helemaal duidelijk hoe hij toch zo rijk kon worden. In ieder geval had hij weinig last van scrupules of was hij anderszins bezorgd over de manier waarop het geld werd verdiend. Voor hem geldt de beroemde uitspraak van Honoré de Balzac: ‘achter elke groot fortuin gaat een misdaad schuil’.
In het boek Whitewash van onderzoeksjournalist Simon Strong komt de naam van de familie Gilinksi veelvuldig voor: zo zouden ze in de jaren tachtig zijn opgetreden als huisbankiers van Pablo Escobar en het kartel van Medellín en hielpen ze mee om al dat narcogeld wit te wassen. Het boek van Simon Strong dateert van de jaren negentig, maar is inmiddels uit de handel genomen. Op een website voor de verkoop van tweedehands boeken zag ik een tijdje terug dat het werd aangeboden voor maar liefst 250 dollar.
In ieder geval laat de nieuwe eigenaar van het huidige Semana weinig twijfels bestaan over zijn bedoelingen met het eens zo glorieuze tijdschrift. De journalisten en columnisten van de oude garde waren uit vrije wil al vertrokken en anderen namen ontslag toen ze de naam te horen kregen van de nieuwe directeur: de voormalige radio en tv-presentatrice Vicky Davila. Davila werkte eerder voor onder andere de tv-zender RCN en staat bekend om haar sensatiejournalistiek en als fanatiek supporter van ex-president Álvaro Uribe.
In de paar maanden dat het nieuwe Semana onder haar leiding verschijnt, heeft ze meteen haar stempel gedrukt op het blad: serieuze onderzoeksjournalistiek heeft plaats gemaakt voor oppervlakkigheid, fake news, sensatiezucht en vooral het verdedigen van het extreem-rechtse gedachtengoed en het machtsmisbruik van de huidige regering van president Iván Duque, marionet van Álvaro Uribe.
Het oude Semana bestaat niet meer en mijn appartement is een stuk leger geworden. Steeds minder media in Colombia controleren de overheid. Het belangrijkste dagblad van het land, El Tiempo, werd een paar jaar geleden al gekocht door een andere bankier-magnaat, Luis Carlos Sarmiento, en is praktisch een spreekbuis geworden van de huidige regering. Het is triest maar waar: steenrijke bankiers die als ‘hobby’ kranten en tijdschriften opkopen, bepalen nu de informatievoorziening in Colombia…
