De dag die je wist dat zou komen. Dat er ooit óók een opera zou komen over het leven van Pablo Escobar. Want er waren al boeken (heel veel), tv-series (een paar), films (een paar), er is over hem gezongen, er zijn speciale Escobar-toers die de toerist meeneemt langs de belangrijke plekken uit zijn leven. Er is een Escobar-museum (copy right Escobars broer Roberto) en er is een hele hoop merchandising van het merk Pablo Escobar, van T-shirts tot de naam van biertjes en cafés.
Nu is er dus de opera Escobar. Gecomponeerd door de in Italië geboren Amerikaan Matteo Neri en tekstdichter Alejandra Martínez. Ook Amerikaan, maar van Mexicaanse komaf. Waarom is het interessant om een opera te maken over het leven van deze bandiet? Componist Matteo Neri gaf een interview in de krant El Colombiano. Volgens hem heb je voor een succesvol dramatisch werk een complex personage als hoofdpersoon nodig. En aan die voorwaarde voldoet El Patrón zonder twijfel.
Hij veroorzaakte jarenlang dood en verderf in Colombia als leider en oprichter van een steenrijke criminele organisatie, het kartel van Medellín. Hij werd aanbeden door mensen in arme wijken, voor wie hij huizen bouwde en voetbalveldjes aanlegde. Hij liet in de jaren tachtig om de haverklap autobommen ontploffen en maakte van ontvoeringen een dagelijkse bezigheid. Hij was óók een familieman, maar liet wel willekeurige politieagenten (die vast ook vader of broer of zoon waren) voor een beloning vermoorden door zijn sicario’s, huurmoordenaars. En hij was erg teder en lief voor zijn 13-jarige dochtertje, maar meisjes van die leeftijd die niet zijn dochtertje waren die kocht hij van hun moeder en verkrachtte hij. Dat laatste is overigens niet een voorbeeld van Matteo Neri, maar van mijzelf – misschien kende hij dit karaktertrekje van Escobar niet.
De grote vraag is natuurlijk wat de meerwaarde is van een opera over Escobar als we al zoveel kennen over zijn leven in boeken, tv-series en films. Kan een muzikaal-dramatische productie nieuw licht werpen op de complexheid van zijn personage en de historische context waarin hij leefde?
Volgens Matteo Neri kan een opera helpen een complex personage als Escobar te begrijpen. “De opera vertelt het verhaal door de muziek. Op die manier is het erg abstract en is het onderworpen aan de interpretatie van de luisteraar. Met mijn muziek probeer ik de geschiedenis van het kartel van Medellín over te brengen: wat de invloed was op de families die ermee te maken hadden, het Colombiaanse volk en de hele wereld. Ik ben geen politicus en daarom wil ik geen opinie geven met mijn muziek. Ik wil proberen te bereiken dat de mensen de complexiteit van het verhaal voelen.”
De opera is nog in voorbereiding en er heeft zich nog geen operagezelschap gemeld dat de hele opera wil opvoeren. Enkele scenes uit de opera zijn wel al uitgeprobeerd tijdens workshops en die krijgen positieve kritieken. In de eerste acte van de opera is er een liefdesduet, waarin Escobar zijn vrouw, Maria Victoria of ‘La Tata’, ervan probeert te overtuigen dat alles goed zal komen, maar ze twijfelt aan zijn beloften.
In dezelfde act laat de neef van Escobar, Gustavo Gaviria, hem weten dat de regering op de hoogte is van de verantwoordelijkheid van het kartel van Medellín bij de moord op presidentskandidaat Luís Carlos Galán en dat de regering een speciale elite-eenheid (Bloque de Busqueda) heeft opgezet om op hem te gaan jagen. En dus begint Pablo met de aria: ‘Basta Gustavo, te preocupas demasiado’ (Genoeg, Gustavo, je maakt je te druk). Dat doet hij op een hooghartige toon en in het volste vertrouwen dat hij als winnaar uit die strijd zal komen, dankzij zijn rijkdom.
En uiteindelijk is er de omvermijdelijke vraag als het over producties gaat die Pablo Escobar of het drugsgeweld als onderwerp nemen. Waarom altijd die aandacht voor de crimineel? Maakt het constant oprakelen van die pijnlijke episodes de slachtoffers niet opnieuw tot slachtoffers, omdat ze het moeten herbeleven?
Dat is geen makkelijk vraag om te beantwoorden, maar componist Matteo Neri doet een poging. “Ik las pas geleden het verhaal van Pablo Escobar en meteen voelde ik dat het een operapersonage bij uitstek was. Het is iemand die verschrikkelijke fouten heeft gemaakt, maar tegelijk zijn familie liefhad. Hij bereikte de top van de macht vanuit het niets en daarna donderde hij daar op zeer dramatische manier weer vanaf, wat uiteindelijk tot zijn dood leidde.”
“Kunst is ook een belangrijk voertuig voor verandering en ik geloof dat het belangrijk is om de werkelijke kosten van de oorlog tegen de drugs te laten zien, ook dertig jaar na de dood van Escobar. Bovendien geloof ik dat het belangrijk is dat opera in het Spaans wordt geschreven en gezongen. Die taal is heel geschikt voor het zingen van opera, maar helaas wordt het Spaans weinig gebruikt in de opera.”
Het is nog niet duidelijk wie de opera op de planken gaat brengen. Er wordt sinds 2017 aan de opera gewerkt in workshops, onder andere bij de opera van Forth Worth in de Verenigde Staten. In april van dit jaar wordt het liefdesduet tussen Escobar en La Tata gezongen tijdens het concert Bella Noche de Musica, in de Austin Opera. Daarna wordt de eerste acte in de universiteit van New Jersey, de stad waar Neri woont, opgevoerd en daarna volgt nog een workshop met de hele opera in 2024.
Neri is nog steeds in gesprek met operagezelschappen die de hele opera willen produceren. Het gezelschap waarmee het meeste wordt gewerkt en de grootste kanshebber lijkt te zijn, is de Florida Grand Opera in Miami. En dat is misschien geen toeval.
